1) Η αϋπνία και η μη τήρηση μιας ιδανικής ρουτίνας 24ώρου μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη μνημονική λειτουργία.  
Απάντηση: Σωστό  
Όταν δεν υιοθετούμε τους φυσικούς κύκλους στην καθημερινότητα, τότε διαταράσσονται οι γνωστικές λειτουργίες μεταξύ των οποίων και η μνημονική λειτουργία. Για παράδειγμα, αυτοί που κοιμούνται την ημέρα και εργάζονται τη νύχτα παρουσιάζουν πέραν των διαταραχών στους βιολογικούς ρυθμούς, διαταραχές του στρες που επηρεάζουν την ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής επηρεάζοντας ακολούθως και τη μνημονική ικανότητα. Ο βασικός κύκλος που στηρίζει όλους τους υπόλοιπους κύκλους είναι εκείνος α) της ανάπαυσης και β) της δραστηριότητας. Η ανάπαυση είναι το κλειδί για την επαναφορά των ρυθμών μας στο φυσιολογικό. Όλες οι θεραπείες για σωματικές και νοητικές ασθένειες συμπεριλαμβάνουν την ανάπαυση. Η συνεχής διέγερση αποτελεί έναν από τους εχθρούς της ανάπαυσης. Οι άνθρωποι σ’ αυτήν την περίπτωση σχεδόν πάντα επιδεικνύουν αναστάτωση σε σκέψεις και συναισθήματα. Εάν θέλετε τη μεγιστοποίηση των μνημονικών σας δυνατοτήτων πρέπει να συμπληρώνετε 7-8 ώρες ύπνου.  

2) Η συστηματική αερόβια άσκηση μπορεί να ενδυναμώσει τη μνήμη μου.  
Απάντηση: Σωστό  
Η συστηματική αερόβια άσκηση αυξάνει το μέγεθος του ιππόκαμπου. Ο ιππόκαμπος είναι υπεύθυνος για μια μορφή μνήμης που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Ονομάζεται χωρική και είναι αυτή που σχετίζεται με χώρους, προσανατολισμό και αντικείμενα και τη μεταξύ τους σχέση. Ερευνητές θεωρούν, ότι όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος του ιππόκαμπου τόσο καλύτερη χωρική μνήμη έχουμε. Οι γυμνασμένοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο ιππόκαμπο και στους δύο λοβούς του εγκεφάλου. Αν παρατηρείτε, λοιπόν, αδυναμίες στη μάθηση και τη μνήμη αρχίστε την αερόβια άσκηση, όπως περπάτημα, ποδήλατο, τένις κλπ.  

3) Το στρες μπορεί να ενεργοποιήσει και να οξύνει τη μνήμη μου.  
Απάντηση: Λάθος  
Μικρές δόσεις στρες μπορεί να κινητοποιήσουν τον οργανισμό και να τον ωθήσουν στην εξεύρεση λύσεων. Όμως, υπάρχει ένας επηρεασμός της μνήμης από την ποσότητα του στρες που δέχεται το άτομο. Η κορτιζόλη, δηλαδή η ορμόνη που παράγει το στρες, προκαλεί έντονες διαταραχές σε εγκεφαλικές περιοχές όπως η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος, που η ομαλή λειτουργία τους είναι προϋπόθεση για την καλή μνήμη. Νευροφυσιολογικές εξετάσεις μπορούν να οδηγήσουν στην έγκυρη διάγνωση του παθολογικού ορίου του στρες.  

4) Δε συσχετίζεται η καταθλιπτική συμπτωματολογία με διαταραχές μνήμης.   Απάντηση: Λάθος.                                                                                         Η διαταραχή της προσοχής και η βραχύχρονη μνήμη είναι τα πρώτα συμπτώματα μαζί με τη διαταραχή συμπεριφοράς, που εμφανίζονται στα καταθλιπτικά σύνδρομα. Η εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων οφείλεται σε βιοχημικές διαταραχές σε εγκεφαλικές περιοχές όπως ο ιππόκαμπος, η αμυγδαλή κλπ. Τα νευρωνικά τόξα πρέπει να λειτουργούν σωστά για να μην παρουσιάζεται μνημονική δυσλειτουργία. Σε κάθε διαφορετική περίπτωση η άμεση θεραπευτική αγωγή είναι αναγκαία.  

5) Η διατροφή συνεισφέρει στην ενδυνάμωση της μνήμης.  
Απάντηση: Σωστό.                                                                                                                                                                                                                             Ο εγκεφαλικός φλοιός αποτελεί την έδρα πολύπλοκων πνευματικών λειτουργιών, όπως η μνήμη, η σκέψη, η συνείδηση κ.α. Η γλυκόζη είναι το κύριο καύσιμο του εγκεφάλου. Η έλλειψη γλυκόζης μπορεί να προκαλέσει αδυναμία συγκέντρωσης και μείωση της πνευματικής απόδοσης. Επίσης, η έλλειψη σιδήρου μπορεί να προκαλέσει διαταραχές της μνήμης και της μαθησιακής ικανότητας. Καθοριστική, όμως, είναι και η επαρκής πρόσληψη βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων για την ομαλή εγκεφαλική λειτουργία. Ειδικότερα, η βιταμίνη Β12 συμβάλλει στην αυτοσυγκέντρωση και τη μνήμη. Η έλλειψή της προκαλεί νευρολογικές διαταραχές. Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται μόνο σε προϊόντα ζωικής προέλευσης, όπως κρέας, ψάρι, γάλα, αυγό, πουλερικά, τυρί. Είναι, λοιπόν, σαφές, ότι οι διατροφικές μας επιλογές επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία.  

6) Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα επηρεάζουν αρνητικά τη μνήμη.  
Απάντηση: Σωστό  
Στον εγκέφαλο, η περιοχή που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη ονομάζεται ιππόκαμπος και μειώνεται σε μέγεθος στα άτομα που παρουσιάζουν υψηλή γλυκόζη στο αίμα τους. Σε ασθενείς με αντίσταση στην ινσουλίνη, που υποβλήθηκαν σε τεστ φάνηκε ότι η βραχυπρόθεσμη μνήμη τους ήταν σημαντικά μειωμένη σε σύγκριση με συνομηλίκους που δεν είχαν διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης. Στους ασθενείς αυτούς η γλυκόζη παραμένει σε υψηλά επίπεδα στο αίμα ενώ δεν εισέρχεται στο βαθμό που θα έπρεπε μέσα στα κύτταρα με αποτέλεσμα την εκδήλωση λειτουργικών διαταραχών στη μνήμη. Επομένως, οι διαβητικοί ασθενείς έχουν ένα σοβαρό λόγο να μεριμνούν για τη γλυκαιμική τους ρύθμιση ενώ οι προδιαβητικοί να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους (άσκηση, διατροφή κλπ.)  

7) Η κατανάλωση αλκοόλ δεν επηρεάζει τη μνημονική λειτουργία.  
Απάντηση: Λάθος  
Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (1-2 ποτήρια ημερησίως) δεν είναι επιβλαβής για τον εγκέφαλο, ως ένα βαθμό ενισχύει τις γνωστικές λειτουργίες ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει, τόσο τη βραχυπρόθεσμη, όσο και τη μακροπρόθεσμη μνήμη και έχει νευροτοξική δράση. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει την εγκεφαλική ενεργοποίηση σε αρκετές εγκεφαλικές περιοχές. Μπορεί να προκύψουν προβλήματα κατά την οδήγηση, την ενασχόληση με μια δραστηριότητα που περιλαμβάνει πολύπλοκες κινήσεις, την ανάγνωση ενός χάρτη, την απομνημόνευση μιας διαδρομής. Επηρεάζονται αρνητικά και άλλες λειτουργίες, όπως η συγκέντρωση και η «λειτουργική μνήμη» που σχετίζεται με την επεξεργασία μιας πληροφορίας, τη λογική σκέψη και την ορθή κρίση.      

Η παχυσαρκία έχει γίνει ένα γιγάντιο επιδημιολογικό πρόβλημα που προκαλεί σοβαρή ανησυχία σε επίπεδο δημόσιας υγείας και συμβάλλει σε 2,6 εκ. θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Η παχυσαρκία αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας καθώς και μειωμένο προσδόκιμο ζωής. Στις δύο τελευταίες δεκαετίες διαπιστώθηκε μεγάλη αύξηση στο κόστος υγειονομικής περίθαλψης εξαιτίας της παχυσαρκίας στα παιδιά και τους ενήλικες.        
Το παχύσαρκο άτομο έχει χαμηλά επίπεδα αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, νιώθει ενοχικά και παρουσιάζει δυσκολίες στη συναισθηματική διαχείριση. Η πολυφαγία δημιουργεί μια διέξοδο στο πρόβλημα που αρχικά προκαλεί ενώ ο κοινωνικός στιγματισμός ενισχύει την αρνητική του εικόνα.        
 Η κατανάλωση φαγητού απ’ την οποία αντλεί ανακούφιση και ηρεμία αποτελεί μια μορφή εξαρτητικής συμπεριφοράς που οδηγεί το άτομο σ’ ένα φαύλο κύκλο. Ενώ το παχύσαρκο άτομο γνωρίζει ότι κακοποιεί τον εαυτό του και τον στιγματίζει, αδυνατεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση βιώνοντας περισσότερο άγχος.        
Το παχύσαρκο άτομο έχει διαμορφώσει δυσλειτουργικές ισορροπίες στην καθημερινότητά του αναφορικά με την πρόσληψη τροφής, συχνά φοβάται να διαταράξει τις γνώριμες συνθήκες ζωής του, γι αυτό χρειάζεται ώθηση για την αναζήτηση ψυχολογικής συμβουλευτικής και ψυχολογικής θεραπείας που θα του επιτρέψουν να επιφέρει τις ριζικές αλλαγές στη ζωή του για την αντιμετώπιση του προβλήματος στην υγεία του.        
 Ο ψυχολόγος συνεισφέρει στην εκτίμηση του ψυχολογικού προφίλ και της διατροφικής συμπεριφοράς ώστε να επιλεγεί η ενδεδειγμένη θεραπεία. Υποστηρίζει το παχύσαρκο άτομο στη διαχείριση των σκέψεων και των συναισθημάτων ώστε να αποφύγει τη συναισθηματική εκτόνωση με το φαγητό. Επίσης, ανιχνεύει με τη βοήθεια του ασθενή τα αίτια της υπερκατανάλωσης φαγητού και της εξυπηρέτησης σκοπών υποσυνείδητα.        
Οι κύριοι ψυχολογικοί χειρισμοί αφορούν τη θεραπεία συμπεριφοράς και τη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία.        

Η θεραπεία συμπεριφοράς περιλαμβάνει την αλλαγή των σχετικών με τη δίαιτα και τη φυσική δραστηριότητα συμπεριφορών με νέες συμπεριφορές που προάγουν τον έλεγχο του βάρους. Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν:

 α) την καταγραφή των σχετικών με τη δίαιτα και τη φυσική δραστηριότητα συμπεριφορών σε ένα ημερολόγιο,

β) την αναγνώριση του υψηλού κινδύνου καταστάσεων (ύπαρξη στο σπίτι τροφών υψηλής θερμιδικής αξίας) και την αποφυγή τους, 

γ) την ανταμοιβή συγκεκριμένων συμπεριφορών (παράταση σωματικής άσκησης, κατανάλωση μικρότερης ποσότητας συγκεκριμένης τροφής),

δ) την αλλαγή των μη ρεαλιστικών στόχων και των λανθασμένων πεποιθήσεων πάνω στην απώλεια του βάρους και την εικόνα του σώματος και ε) την ανάπτυξη ενός δικτύου κοινωνικής υποστήριξης (οικογένεια, φίλοι, συνάδελφοι) ή τη συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης που θα ενισχύουν την απώλεια βάρους με ένα θετικό και αποτελεσματικό τρόπο.        

Επιπλέον, οι γνωστικές συμπεριφορικές προσεγγίσεις εστιάζονται στις διαδικασίες που ενέχονται στην επανάκτηση του βάρους και αναπτύσσουν το πλαίσιο της νέας θεραπείας που εστιάζει στα ψυχολογικά εμπόδια στην απόκτηση και συντήρηση μιας αποτελεσματικής συμπεριφοράς ελέγχου του βάρους.        
Στη φάση της απώλειας του βάρους η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, πέρα από την έμφαση στη δίαιτα και την αυξημένη σωματική δραστηριότητα, εστιάζεται στην επίτευξη γνωστικής και συμπεριφορικής αλλαγής σε άλλες προσωπικά σημαντικές περιοχές (π.χ εμφάνιση, αυτοπεποίθηση, ποιότητα σχέσεων, σωματική ευεξία), την απόκτηση της ικανότητας αναγνώρισης και εκτίμησης των αλλαγών που έχουν ήδη γίνει στη θεραπεία και την αποδοχή αυτών που δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν. Στη φάση της συντήρησης η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία εστιάζεται στη μακροπρόθεσμη συντήρηση του βάρους, καθώς οι ασθενείς αποθαρρύνονται να προσπαθήσουν να χάσουν περαιτέρω βάρος, οποιαδήποτε κι αν είναι η απώλεια που έχουν επιτύχει μέχρι το σημείο αυτό, βοηθούνται να διακρίνουν τις σημαντικές αλλαγές στο βάρος τους από τις συνήθεις διακυμάνσεις και ενθαρρύνονται να παίρνουν διορθωτικά μέτρα όποτε είναι αναγκαίο.          

Συμπερασματικά, οι κλινικοί που ασχολούνται με την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας προσπαθούν να καταλάβουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο συμβαίνουν οι διατροφικές συμπεριφορές με σκοπό να αναπτύξουν αποτελεσματικές θεραπευτικές στρατηγικές. Οι προβληματικές διατροφικές συμπεριφορές που ειδικά ενέχονται στην παχυσαρκία χρειάζεται να ανιχνευθούν και οι θεραπευτικές στρατηγικές χρειάζεται να επικεντρωθούν στις ανιχνευθείσες συμπεριφορές.

  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.     Manu Raj and Krishna Kumar (2010): Obesity in children and adolescents. Indian J Med. Res., 132(5): 598-607      
2.  Cooper Z. and Fairburn C.G. (2001): A new cognitive behavioural  approach to the treatment of obesity. Behavioural Research and Therapy, 39, 499-511.            

       Η δημόσια ανησυχία για το θέμα της παχυσαρκίας έχει αλλάξει ουσιαστικά. Στις αρχές του 2000 μόνο το 2-3% του πληθυσμού θεωρούσε την παχυσαρκία ως το πιο σημαντικό θέμα υγείας, ενώ στις μέρες μας η πλειοψηφία αναγνωρίζει τη σημασία του προβλήματος. Παρά την αύξηση της ανησυχίας και της επιθυμίας της αποδοχής της παχυσαρκίας ως μια χρόνια κατάσταση κλινικής σημασίας, τα παχύσαρκα άτομα υπόκεινται σε ένα υψηλό επίπεδο στιγματισμού που οδηγεί σε διακρίσεις.        
      Υπάρχουν μειονεκτήματα για τα παχύσαρκα άτομα σε πολλούς τομείς, όπως στην εργασία, στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας και σε θέματα διαπροσωπικών σχέσεων. Συνήθως, οι πεποιθήσεις για τις αιτίες της παχυσαρκίας και για την ελεγξιμότητα της κατάστασης οδηγούν σε συμπεριφορές στιγματισμού οδηγώντας σε αντίστοιχες συνέπειες σε επίπεδο συμπεριφοράς. Οι αρνητικές συμπεριφορές περιλαμβάνουν την απόδοση αρνητικών χαρακτηριστικών σε παχύσαρκα άτομα, όπως ότι είναι τεμπέληδες, μειωμένης ευφυΐας και με έλλειψη κινήτρων. Όμως, ο στιγματισμός μπορεί να οδηγήσει στη μειωμένη λήψη μέτρων πρόληψης και παρέμβασης σε επίπεδο δημόσιας υγείας.        
       Επιπλέον, η έρευνα των Puhl και Heuer (2010) δείχνει ότι το αντιλαμβανόμενο στίγμα του βάρους και οι διακρίσεις, έχουν ισχυρά αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής των υπέρβαρων ατόμων που περιλαμβάνουν υψηλότερες πιθανότητες για την επίδειξη μη υγιών διατροφικών συμπεριφορών. Επίσης, η διάκριση λόγω βάρους επηρεάζει αρνητικά κάθε προσπάθεια των υπέρβαρων ατόμων να μειώσουν το σωματικό τους βάρος ή να αναζητήσουν βοήθεια για τον έλεγχο του βάρους τους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μαζί παρέχουν βάση για μια περαιτέρω αύξηση του ποσοστού της παχυσαρκίας.        
        Επιπρόσθετα, οι υπέρβαρες γυναίκες μπορεί ποτέ να μην μπορέσουν να αποδράσουν από το στίγμα της παχυσαρκίας, ακόμα κι αν απολέσουν βάρος, δείχνει η νέα έρευνα. Οι λεπτές γυναίκες βλέπονταν διαφορετικά ανάλογα με το ιστορικό του βάρους τους. Αυτές που ήταν παχύσαρκες στο παρελθόν γίνονταν αντιληπτές ως λιγότερο ελκυστικές σε σχέση με όσες ήταν πάντοτε λεπτές. Όλα τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι το στίγμα της παχυσαρκίας επιμένει εναντίον των ατόμων που ήταν παλιότερα παχύσαρκα, ακόμα κι αν έχουν χάσει σημαντικό βάρος. Το στίγμα της παχυσαρκίας είναι τόσο ισχυρό και διαρκές που φαίνεται να διαρκεί περισσότερο από την ίδια την παχυσαρκία. Επίσης, περιγραφές απώλειας βάρους, όπως αυτές που παρουσιάζονται στην τηλεόραση, μπορεί σημαντικά να επιδεινώνουν το στίγμα της παχυσαρκίας. Δημιουργείται η πεποίθηση ότι τα παχύσαρκα άτομα μπορούν εύκολα να χάσουν βάρος, γεγονός που κάνει τα άτομα να κατηγορούν και να αντιπαθούν ακόμα περισσότερο τους παχύσαρκους.        

      Συμπερασματικά, ο στιγματισμός και οι διακρίσεις προς τα παχύσαρκα άτομα είναι διάχυτα και δημιουργούν πολυάριθμες συνέπειες για την ψυχολογική και σωματική τους υγεία. Οι επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία σε μεγάλο βαθμό αγνοούνται. Αντ’ αυτού, τα παχύσαρκα άτομα κατηγορούνται για το βάρος τους, με κοινή αντίληψη ότι ο στιγματισμός για το βάρος είναι δικαιολογημένος και μπορεί να παρακινήσει τα άτομα να υιοθετήσουν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Με βάση τα τρέχοντα ευρήματα, φαίνεται ότι το στίγμα του βάρους δεν είναι ένα ευεργετικό εργαλείο δημόσιας υγείας για τη μείωση της παχυσαρκίας. Αντίθετα, ο στιγματισμός των παχύσαρκων ατόμων απειλεί την υγεία, δημιουργεί ανισότητες υγείας, και υπονομεύει κάθε προσπάθεια για αποτελεσματική παρέμβαση κατά της παχυσαρκίας. Τα ευρήματα των ερευνών υπογραμμίζουν το στίγμα του βάρους τόσο ως ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και ως προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία. Τέλος, επειδή μεγάλος αριθμός παχύσαρκων ατόμων μπορεί να επηρεάζεται αρνητικά από αυτήν την προκατάληψη, η διάκριση λόγω παχυσαρκίας σαφώς χρειάζεται να μειωθεί σε επίπεδο κοινωνικής αντίληψης.     


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.Sikorski et al (2011): The stigma of obesity in the general public and its implications for public health - a systematic review. BMC Public Health 2011, 11:661

2.Puhl RM, Heuer CA: Obesity stigma: important considerations for public health. Am J Public Health 2010, 100:1019-1028

3.Latner JD, Ebneter DS, O'Brien KS. (2012): Residual Obesity Stigma: An Experimental Investigation of Bias Against Obese and Lean Targets differing in Weight-Loss History. Obesity, 2012

4.Rebecca M. Puhl and Chelsea A. Heuer (2010). Obesity Stigma: Important Considerations for Public Health. American Journal of Public Health: June 2010, Vol. 100, No. 6, pp. 1019-1028.
             

Πολλά άτομα ακολουθούν διάφορα διαιτητικά σχήματα ή προσπαθούν να αλλάξουν τη διατροφική τους συμπεριφορά στην προσπάθειά τους να ελέγξουν ή να μειώσουν το σωματικό τους βάρος. Υγιής συμπεριφορά είναι η επίσκεψη σε διαιτολόγο- διατροφολόγο για την ολοκληρωμένη εκτίμηση των αναγκών του οργανισμού και την κατάρτιση ενός εξατομικευμένου προγράμματος για τη βοήθεια περιπτώσεων υπέρβαρων ή παχύσαρκων ατόμων.        
Συχνές, ωστόσο, είναι οι περιπτώσεις ατόμων που έχουν αρνητική ή διαταραγμένη εικόνα σώματος που έχει ως αποτέλεσμα έντονο στρες και δυσκολίες παραδοχής του εαυτού άσχετα με την πραγματικότητα. Ένα ελάττωμα ή η στρεβλή αντίληψη ενός υποτιθέμενου ελαττώματος στην εξωτερική τους εμφάνιση μπορεί να απειλεί και όλη τους την ύπαρξη. Προσπαθούν να καταρτίσουν αυτοσχέδια διατροφικά προγράμματα, πολλές φορές επιδίδονται σε στερητικές δίαιτες που δεν προσφέρουν ένα σταθερό αποτέλεσμα με συνέπεια να απογοητεύονται και να αυξάνουν τα επίπεδα του στρες που βιώνουν.

Πολύ συχνά η εμμονή με το σωματικό βάρος και η αρνητική ενασχόληση με το σώμα μας, οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα. Τα αυξημένα βιωμένα επίπεδα στρες συνδέονται με λανθασμένες διατροφικές επιλογές. Πιο συγκεκριμένα, το στρες φαίνεται ότι αυξάνει τις διατροφικές απαιτήσεις, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει την επιλογή της τροφής, την ποιότητα και την ποσότητα αυτής. Η έρευνα δείχνει ότι πολλά υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα (και ειδικά όσοι εμφανίζουν αυξημένο κοιλιακό και περισπλαχνικό λίπος) σε συνθήκες στρες - που δημιουργείται και από την αποτυχία να ελέγξουν το σωματικό τους βάρος - βρίσκουν ανακούφιση ή ευχαρίστηση τρώγοντας, κυρίως λόγω του ότι η τροφή διεγείρει τα κέντρα αμοιβής στον εγκέφαλο. Αυτή η συμπεριφορά αποδίδεται με τον όρο “stress eating” ή “emotional eating”. Ως εκ τούτου, μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο όπου η εμμονή με το σωματικό βάρος αυξάνει το στρες, το στρες αυξάνει την ημερήσια καταναλισκομένη ποσότητα τροφής που με τη σειρά της οδηγεί στην αύξηση του σωματικού βάρους και την περαιτέρω αύξηση των επιπέδων του στρες. Επίσης, η αρνητική διαχείριση συνδέεται με τις ανεπιτυχείς προσπάθειες για έλεγχο του σωματικού βάρους. Η εμμονή με τη ζυγαριά, με τις τακτικές μετρήσεις δε βοηθάει τα άτομα να καταλάβουν ότι “κλειδί” για την επιτυχία είναι η αλλαγή των βαθύτερων αντιλήψεων, δυσλειτουργικών πεποιθήσεων που δημιούργησαν το αυξημένο βάρος και όχι η τακτική μέτρηση. Επιπλέον, η θέσπιση μη ρεαλιστικών στόχων για τη μείωση του βάρους και οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες οδηγούν συχνά σε απογοήτευση, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαμηλές προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας που με τη σειρά τους οδηγούν είτε στην υιοθέτηση πιο αυστηρής δίαιτας είτε σε πλήρη παραίτηση ή υποτροπή που σχετίζεται με αυξημένη κατανάλωση τροφής και επομένως στο αντίθετο αποτέλεσμα.

Επιπρόσθετα, οι περιοριστικές δίαιτες, σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, οδηγούν σε αύξηση του σωματικού βάρους σε άτομα που τις υιοθετούν σε σύγκριση με άτομα που δεν επιδίδονται σε στερητικές δίαιτες. Το σχήμα περιορισμός, ανεξέλεγκτη κατανάλωση φαγητού και πάλι περιορισμός, δημιουργεί στα άτομα την πεποίθηση ότι χρειάζονται τον περιορισμό για να ελέγξουν τους εαυτούς τους μη συνειδητοποιώντας ότι η περιοριστική προσέγγιση είναι μέρος του προβλήματος. Τέλος, τα άτομα που σφόδρα επιθυμούν να χάσουν σωματικό βάρος επικεντρώνονται μονομερώς σε αυτόν και μόνο τον στόχο χωρίς να συνειδητοποιούν ότι οφείλουν να αλλάξουν ευρύτερα τον τρόπο ζωής τους προς ένα υγιεινότερο σχήμα, όπου θα εντάξουν και την τακτική σωματική δραστηριότητα για πιο μόνιμα αποτελέσματα. Η σωματική άσκηση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη διατήρηση του επιθυμητού σωματικού βάρους καθώς βοηθάει στην αύξηση της καθημερινής ενεργειακής δαπάνης χωρίς να καθίσταται απαραίτητη η μονομερής μείωση της ενεργειακής πρόσληψης.        

Συμπερασματικά, η διατήρηση ενός σταθερού σωματικού βάρους, η αποφυγή αυξομειώσεων του βάρους είναι καθοριστικοί παράγοντες για την υγεία. Το πρόβλημα ξεκινάει με την επικέντρωση αποκλειστικά και μόνο στο σωματικό βάρος που οδηγεί στην αύξηση του βάρους και απομακρύνει τα άτομα από μόνιμες λύσεις. Η λύση είναι η υιοθέτηση μιας υγιεινής, ισορροπημένης διατροφής και η συστηματική άσκηση που οδηγούν στην επίτευξη της υγείας και της ευεξίας.        

Βιβλιογραφία:
1.       Adam, T. C., & Empel, E. S. (2007). Stress eating and the reward system.            Physiology & Behavior, 91(4) : 449-458.  
2.      Westerterp, K., Goran, M. (1997). Relationship between physical activity           related energy expenditure and body composition: a gender difference.          International Journal of Obesity and Related Metabolic Disorders, 21: 184-          188.      

Η κύηση και η λοχεία αποτελούν για τη γυναίκα περιόδους με σημαντικότατες βιολογικές και ψυχικές ιδιαιτερότητες. Οι έντονες ορμονικές μεταβολές αλλά και οι αλλαγές στο σώμα, στις οικογενειακές ισορροπίες και στη σχέση με τον σύντροφό της μπορούν δυνητικά να πυροδοτήσουν ψυχικές διαταραχές τις οποίες η έγκυος ή η λεχωίδα δυσκολεύεται πολλές φορές να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει.

Οι γονιδιακές προδιαθέσεις, η ύπαρξη ή μη υποστηρικτικού περιβάλλοντος και η προσωπικότητα της ίδιας της γυναίκας επηρεάζουν την εμφάνιση και την κλινική έκφραση των διαταραχών.

1. Η επιλόχειος κατάθλιψη αναφέρεται να βιώνεται από το 15% ή περισσότερο των γυναικών κατά τη διάρκεια των 12 μηνών μετά τον τοκετό.

2 . Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μόνο το 50% των γυναικών με σημαντικά καταθλιπτικά συμπτώματα αναγνωρίζεται. Η επιλόχειος κατάθλιψη συμβαίνει ανάμεσα σε γυναίκες όλων των ηλικιών, όλων των φυλών και των κοινωνικοικονομικών επιπέδων.

3 . Η μη θεραπευόμενη και ανεπίλυτη επιλόχειος κατάθλιψη επηρεάζει δυσμενώς τη γυναίκα, το παιδί της και τη σχέση της με τα πρόσωπα του οικογενειακού της περιβάλλοντος. Επισυμβαίνουν αλλαγές στη σχέση ανάμεσα στο ζευγάρι και εντός της οικογένειας και συχνά αποτελεί αιτία για επιπρόσθετο οικονομικό στρες, ακόμα και σε νοικοκυριά με σχετικά υψηλό εισόδημα.

Οι O’ Hara kai Swain4 απέδειξαν τη σημασία της διάκρισης ανάμεσα στην κατάθλιψη και την ανησυχία στις μεταγεννητικές περιόδους, ώστε να προωθηθούν οι κατάλληλες θεραπείες. Η ανησυχία είναι πιθανόν προάγγελος της κατάθλιψης ως αποτέλεσμα της αλλαγής στη φυσιολογία του οργανισμού ή λόγω των συνεπειών της αποτυχίας της διαχείρισης του στρες. Στην πλειονότητά τους τα συμπτώματα είναι τυπικά, μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου (αϋπνία, ανορεξία, καταθλιπτική διάθεση και ιδεασμός, άγχος, απώλεια της libido και εύκολη κόπωση). Στο μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών τα συμπτώματα είναι υποτροπή ενός παλαιότερου καταθλιπτικού επεισοδίου. Στο διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM - IV) η έναρξη της κατάθλιψης της λοχείας ορίζεται, ότι είναι μέσα στις πρώτες τέσσερις εβδομάδες μετά τον τοκετό. Οι κύριοι προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης είναι το οικογενειακό και ατομικό ψυχιατρικό ιστορικό, κοινωνικοοικονομικές δυσχέρειες, τα ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής (χηρεία, διαζύγιο, απώλεια εργασίας κλπ.) καθώς και χαρακτηριστικά προσωπικότητας (νευρωσική δομή προσωπικότητας). Η μη θεραπευόμενη επιλόχειος κατάθλιψη σχετίζεται επίσης σημαντικά με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης στο σύζυγο. Ο πατέρας ενδέχεται να επιφορτιστεί με πολλαπλούς ρόλους, αμέτρητες υποχρεώσεις, να αντιμετωπίσει την έλλειψη ύπνου και την αναγκαιότητα για πρόσθετη συναισθηματική στήριξη προς τη σύζυγο. Είναι, λοιπόν, πιθανόν να εξουθενωθεί συναισθηματικά. Τα κύρια συμπτώματα που πρέπει να κινητοποιήσουν τη λεχωίδα για διαγνωστικό έλεγχο είναι οι διαταραχές ύπνου, οι διαταραχές όρεξης, η ανηδονία, η κόπωση, η πλημμελής μητρική φροντίδα, η ευερεθιστότητα, το καταθλιπτικό συναίσθημα, η απόσυρση, οι διαταραχές μνήμης, η σύγχυση και η ανησυχία. Οι κύριες θεραπευτικές παρεμβάσεις συνίστανται στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη για τη φροντίδα του παιδιού από πλευράς του συστήματος των υπηρεσιών υγείας, η ψυχοθεραπεία ατομική (γνωστική-συμπεριφορική, διαπροσωπική) ή ζεύγους και η χρήση αντικαταθλιπτικών. Ο συνδυασμός θεραπειών φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.    

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.     Ζαχαράκης, Κ. Ψυχικές διαταραχές κατά την κύηση και τη λοχεία.Διαθέσιμο:http://www.hygeia.gr/page.aspx?p_id=444.
2.     Hewitt C.E., Gilbody S.M., Brealey et al. (2009). Methods to identify postnatal depression in primary care: an integrated evidence synthesis and value of information analysis, Health Technology Assessment, vol. B, no. 36, pp.1-145.
3.     Bernstein I.H, Rush A.J, Yonkers K. et al. (2008). Symptom features of postpartum depression: are they dinstinct?.Depression and Anxiety, vol.25, no.1, pp. 20-26.
4.     O’ Hara MW., Swain AM. (1996). Rates and risk of postpartum depression -  a meta-analysis. Int Rev Psychiatry, 8(1): 37-54.

1)Πόσα είδη νου έχουμε;    
α) 1     β) 2     γ) Περισσότερα    
Απάντηση: β  
Έχουμε δύο μυαλά, ένα που σκέφτεται και ένα που αισθάνεται και αυτοί οι δύο διαφορετικοί τρόποι γνώσης αλληλεπιδρούν στη δόμηση της διανοητικής μας ζωής. Ο ένας, ο λογικός νους, είναι ο τρόπος κατανόησης του οποίου έχουμε επίγνωση: ενσυνείδητος, στοχαστικός, ικανός να συλλογίζεται. Δίπλα σ’αυτόν υπάρχει κι ένα δεύτερο σύστημα γνώσης, παρορμητικό και μερικές φορές παράλογο: o συγκινησιακός νους. Υπάρχει μια σταθερή αναλογία όσον αφορά τον έλεγχο του συναισθήματος και της λογικής στο μυαλό. Όσο πιο έντονο είναι το συναίσθημα, τόσο πιο πολύ κυριαρχεί ο συγκινησιακός νους και τόσο πιο αδρανής καθίσταται ο λογικός. Αυτά τα δύο μυαλά, το συγκινησιακό και το λογικό, λειτουργούν ως επί το πλείστον σε συνεργασία, ταιριάζοντας τους τόσο διαφορετικούς τρόπους γνώσης που κατέχουν, για να καθοδηγούν τα βήματά μας στον κόσμο.  

2)Ποιες εγκεφαλικές περιοχές καθορίζουν τη συναισθηματική νοημοσύνη;    
α) Ιππόκαμπος     β) Υπερμεσολόβια έλικα     γ) Αμυγδαλή     
Απάντηση: γ     Η αμυγδαλή λειτουργεί ως «αποθήκη» συναισθηματικής – συγκινησιακής μνήμης και κατά συνέπεια είναι εξαιρετικά σημαντική. Η ζωή χωρίς αμυγδαλή είναι μια ζωή απογυμνωμένη από προσωπικά νοήματα. Με την αμυγδαλή συνδέονται πολλά περισσότερα εκτός από το συναίσθημα. Κάθε πάθος εξαρτάται από αυτήν. Χωρίς αμυγδαλή δεν έχουμε δάκρυα, ούτε θλίψη να κατευνάσουμε. Συνεπώς, οι λειτουργίες της αμυγδαλής και η αλληλεπίδρασή της με το νεοφλοιό βρίσκονται στην καρδιά της συναισθηματικής νοημοσύνης.    

3)Η ενσυναίσθηση δεν αποτελεί βασικό στοιχείο της συναισθηματικής νοημοσύνης.                                                                                                             α) Σωστό     β) Λάθος  
Απάντηση: β  
Η ενσυναίσθηση, η ικανότητα να συντονιζόμαστε συναισθηματικά με τον συνομιλητή μας και να βλέπουμε με τη δική του ματιά, είναι βασικό στοιχείο της συναισθηματικής νοημοσύνης. Τα βασικότερα στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η επίγνωση των συναισθημάτων των άλλων, η αναγνώριση της έκφρασης των συναισθημάτων ως μια ευκαιρία για οικειότητα και επικοινωνία, η ακρόαση με ενσυναίσθηση και επικύρωση των συναισθημάτων των συνομιλητών, η λεκτικοποίηση των συναισθημάτων μας και η παροχή βοήθειας, ώστε να εφευρίσκεται ένας κατάλληλος τρόπος για την επίλυση ενός προβλήματος ή της αντιμετώπισης μιας δυσάρεστης κατάστασης.  

4)Αν είστε κορίτσι, τότε έχετε υψηλότερο επίπεδο συναισθηματικής νοημοσύνης.    
α) Σωστό     β) Λάθος  
Απάντηση: α  
Οι περισσότερες έρευνες (ηλικιακή ομάδα: 10-20) δείχνουν, ότι υπάρχουν συστηματικές διάφορες μεταξύ των δύο φύλων στην κατανόηση των συναισθημάτων με τα κορίτσια να είναι καλύτερα από τα αγόρια. Οι επιδόσεις των κοριτσιών ήταν σημαντικά υψηλότερες από αυτές των αγοριών και στις αυτοαναπαραστάσεις για τις κοινωνικές διαστάσεις των συναισθημάτων και στις αυτοαναπαραστάσεις για τη θετική αντιμετώπιση των συναισθημάτων. Αντίθετα, στον παράγοντα αυτοαναπαραστάσεις για τη συναισθηματική απάθεια, οι επιδόσεις των αγοριών ήταν σημαντικά υψηλότερες από αυτές των κοριτσιών. Παρόλα αυτά οι διαφορές των δύο φύλων τείνουν να εξαφανίζονται με την ηλικία.      

4)Αρκεί το υψηλό IQ για την επαγγελματική και προσωπική ευτυχία;    
α) Nαι     β) Όχι  
Απάντηση: β   Οι έρευνες δείχνουν ότι μόνο το 4% της επιτυχίας οφείλεται στο IQ. Η προσωπική και επαγγελματική επιτυχία προϋποθέτουν και την αναπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη. Ο έλεγχος των συναισθημάτων μας, η αναγνώρισή τους, η ικανότητα στοχοθεσίας, η αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων και η ικανότητα διαχείρισής τους βοηθούν σε σημαντικό βαθμό την ολοκλήρωση των προσωπικών και επαγγελματικών στόχων.    

5)Μεταβάλλεται η συναισθηματική νοημοσύνη με το πέρασμα των χρόνων;    
α) Nαι     β) Όχι  
Απάντηση: α  
Οι έρευνες που εξετάζουν τη συσχέτιση της ηλικίας με τη συναισθηματική νοημοσύνη καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μία μικρή αλλά σημαντική σχέση της συναισθηματικής νοημοσύνης με την ηλικία. Η τάση αυτή παρατηρήθηκε κυρίως στα άτομα ηλικίας 31-60 ετών. Η ελαφρώς υψηλότερη ΣΝ των ηλικιωμένων ατόμων δείχνει, ότι πρόκειται για μία διαδικασία αναπτυσσόμενη με την πάροδο του χρόνου και ότι τα άτομα μπορούν να τη βελτιώσουν δια μέσου εμπειριών ζωής, δηλαδή είναι ικανή προς μάθηση.              

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  

1. Fariselli, L., Ghini, M., & Freedman, J. (2006). Age and Emotional Intelligence. White Paper Research on Emotional Intelligence. Retrieved on April 2012 from http://www.6seconds.org/sei/media/WP_EQ_and_Age.pdf
2. Goleman D. (1995). Η συναισθηματική νοημοσύνη. Ελληνικά Γράμματα

   

Η έννοια της σχέσης αναφέρεται στο δεσμό ανάμεσα σε πρόσωπα. Τόσο η λέξη «έξη» όσο και η λέξη σχέση αποτελούν παράγωγα του ρήματος «έχω». Ωστόσο, στην αρχαία γλώσσα η λέξη «έξις» αναφερόταν σε συνήθειες που χαρακτηρίζονται από διάρκεια, ενώ η λέξη «σχέσις» δήλωνε κυρίως την επαφή ή τη σύνδεση που χαρακτηρίζεται από προσωρινότητα. 

Στις μέρες μας, οπωσδήποτε το ζητούμενο σε μια σχέση είναι η μονιμότητα. Στην αρχική φάση της σύναψης μιας σχέσης κανένας δεν σκέφτεται την προσωρινότητα αυτής, την ημερομηνία λήξης της, αλλά αντιθέτως επενδύει συναισθηματικά σ’ αυτή. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο, ζευγάρια να ζητούν βοήθεια για να επιλύσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, να λάβουν ενίσχυση και να αντιμετωπίσουν τα αδιέξοδα που τα πολλά χρόνια σχέσης έχουν δημιουργήσει. 

Η ικανότητά μας να αρχίζουμε και να συνεχίζουμε σχέσεις βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης και του τρόπου ζωής. Οι ανθρώπινες επιθυμίες απορρέουν από τη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Το πώς βλέπουμε τους άλλους ελέγχεται από μια συγκεκριμένη εγκεφαλική περιοχή που ονομάζεται RAS (δικτυωτό σύστημα ενεργοποίησης). Σ’ αυτό το σημείο αποφασίζεται το πόσο έλκονται δύο άτομα και αν υπάρχει συναισθηματικό μέλλον μεταξύ τους - οπότε παραμένουν στη σχέση ή φεύγουν. Στην αρχή του έρωτα, π.χ μια γυναίκα ενθουσιάζεται με κάποια από τα χαρακτηριστικά του συντρόφου της. Αυτό πυροδοτεί το RAS της να τον δει θετικά. Έτσι οτιδήποτε ανακαλύψει για το άτομό του, θα το βλέπει θετικά. Όλα αυτά τα θετικά του στοιχεία τα αφομοιώνει χωρίς μεγάλες αλλαγές στη ρουτίνα της. Η κοπέλα αυτή είναι ερωτευμένη, έχει βρει τον ιδανικό σύντροφο, τον άντρα με τον οποίο θέλει να ζήσει τη ζωή της. Μερικά όμως χρόνια αργότερα, η ίδια κοπέλα δεν είναι ευτυχισμένη στο γάμο της, αισθάνεται έντονο στρες και απογοήτευση από τη συζυγική της ζωή. Τώρα το RAS της αντιλαμβάνεται τα κάποτε θετικά χαρακτηριστικά του ως αρνητικά. Το RAS της έχει αλλάξει, όχι όμως απαραίτητα και η συμπεριφορά του συντρόφου της. Τον βλέπει με διαφορετικό τρόπο, τον κρίνει με διαφορετικά κριτήρια. 

Για να λειτουργήσει μια σχέση θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι είναι φυσιολογικό για το RAS να αλλάξει στο πώς βλέπει τα πράγματα, από το θετικό στο αρνητικό και πάλι πίσω στο θετικό. Η παλινδρόμηση στην αρνητική θέαση μπορεί να αλλάξει με την αναγνώριση και την απόρριψη των αρνητικών σκέψεων. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για μια ειλικρινή και εκ βαθέων συζήτηση με τον εαυτό. Το πρώτο λάθος λοιπόν που μπορεί να γίνει σε μια σχέση είναι η μη συνειδητοποίηση της πηγής των αρνητικών σκέψεων, η διάχυσή τους στην καθημερινότητα του ζευγαριού και η επιρροή τους στη συμπεριφορά. Οπωσδήποτε λάθος επιλογή είναι η έλλειψη προσπάθειας αλλαγής των δυσλειτουργικών σκέψεων, συμπεριφορών, συναισθημάτων, η κατάπνιξή τους και τελικώς το κλείσιμο στον εαυτό. 

Συχνά επίσης, ο/η σύντροφος βρίσκει ένα τρίτο πρόσωπο αλλά και πράγμα ή ασχολία, όπου μπορεί να διοχετεύσει τις ανάγκες και να βρει την ικανοποίηση που δε λαμβάνει. Η τριγωνοποίηση είναι πολύ συχνή κατάληξη των προβλημάτων στις σχέσεις χωρίς να τα λύνει αλλά να τα διογκώνει οδηγώντας ταυτόχρονα στην απώλεια του αισθήματος αυτοεκτίμησης και συχνά στην κατάθλιψη. 

Επίσης, ένας μεγάλος εχθρός της σχέσης είναι η απέχθεια του κόπου, η επιδίωξη της ευκολίας και των διευκολύνσεων που οδηγούν τον άνθρωπο να πιστέψει ότι δικαιούται τα πάντα και μπορεί να τα αποκτήσει χωρίς κόπο. Κόπο χρειάζεται και η ουσιαστική επικοινωνία που δεν είναι διατεθειμένα αρκετά ζευγάρια να καταβάλουν. Τα περισσότερα προβλήματα στις ανθρώπινες σχέσεις ξεκινούν από την έλλειψη επικοινωνίας. Δεν μπορείς να επικοινωνήσεις όταν ταυτόχρονα τσεκάρεις τα μηνύματα στο κινητό σου, βλέπεις τηλεόραση ή κάνεις ζάπινγκ στα αθλητικά κανάλια. Η τραγωδία του σύγχρονου ανθρώπου είναι ότι επιθυμεί να πάρει αλλά δεν είναι έτοιμος να δώσει. 

Ένα επιπλέον λάθος στις σχέσεις είναι το κυνήγι της ευτυχίας, το θορυβώδες, το εφήμερο, το θάμπος της επιφάνειας. Θεωρώντας δεδομένη τη σχέση μας, μεταθέτουμε το κέντρο βάρους από το πρόσωπο που ζούμε μαζί σε δευτερεύοντα κέντρα όπως είναι η προσπάθεια για ανούσια ευδαιμονία. 

Πολλές επίσης αναφορές έχουν γίνει για τη ρουτίνα και τη διαβρωτική καθημερινότητα. Όμως η ρουτίνα δε βρίσκεται στην καθημερινότητα αλλά στην έλλειψη ενδιαφέροντος των συντρόφων να συνεχίζουν να μαθαίνουν ο ένας τον άλλο, στην αδυναμία τους να βιώσουν αυτό που σημαίνει αγάπη. 

Πηγή συγκρούσεων είναι και οι «ασυμβίβαστοι ρόλοι των φύλων», η διαφορετική προετοιμασία που έχουν ο άνδρας και η γυναίκα για τη θέση τους στον κόσμο καθώς και η διαφορετική κατανόησή του. 

Ανασταλτικά για την ευτυχία επιδρά και η έλλειψη καταμερισμού των υποχρεώσεων της σχέσης, όπως για π.χ το μοίρασμα των οικιακών δουλειών στο σπίτι, συχνή πηγή καβγάδων όταν μένουν πίσω λόγω των πολλαπλών υποχρεώσεων των συντρόφων. 

 Η έλλειψη εμπιστοσύνης, δικαιοσύνης, συγχώρεσης, η έλλειψη διαλόγου, διαχείρισης του θυμού και των συγκρούσεων μπορούν επίσης να πλήξουν τη σχέση ανεπανόρθωτα. 

«Ό,τι αγάπησα χάθηκε μαζί με τα σπίτια που ήταν καινούρια το περασμένο καλοκαίρι και γκρέμισαν με τον αγέρα του φθινοπώρου»  Γ.Σεφέρης 

 Εναπόκειται σ’ εμάς να αντιληφθούμε τις φθοροποιούς δυνάμεις στη σχέση μας και να επιδιώξουμε την αλλαγή.    

Βιβλιογραφία:

1. Shimberg EF. (1999): Blending Families. Berkley Publishing, New York
2. Μουσούρου Λ. (2006): Οικογένεια και οικογενειακή πολιτική. Εκδ. Gutenberg

Σε «δύσκολες» περιόδους κατά τις οποίες το άτομο δέχεται την παρατεταμένη επίδραση στρεσογόνων παραγόντων, παρατηρείται διαταραχή της ομοιόστασης  του οργανισμού στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τα στρεσογόνα ερεθίσματα που συνίσταται σε αλλαγή στην ψυχοφυσιολογία του οργανισμού. Η νευροορμονική ανταπόκριση του οργανισμού στο στρες συνίσταται στην αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης στον οργανισμό, της αδρεναλίνης και άλλων ορμονών του στρες.        

 Όταν ένα άτομο βιώνει χρόνιο στρες, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει χρόνια απόκλιση των ρυθμιστικών συστημάτων του οργανισμού από το μέσο κανονικό επίπεδο λειτουργίας με αποτέλεσμα να εμφανίζει υπερκορτιζολαιμία. Το χρόνιο στρες προσαρμόζει και την όρεξη και την πρόσληψη τροφής με αποτέλεσμα η ημερήσια θερμιδική πρόσληψη να υπερβαίνει το φυσιολογικό και η ενεργειακή δαπάνη να μειώνεται καθώς το στρες επηρεάζει όλες τις συμπεριφορές υγείας μεταξύ των οποίων και την άσκηση, όπου παρατηρείται μείωση της συνολικής φυσικής δραστηριότητας του ατόμου. Όπως φαίνεται από το σύγχρονο φάσμα της νοσηρότητας και της θνησιμότητας, η υγεία και η ασθένεια δεν αποτελούν απλά το αποτέλεσμα των βιολογικών διεργασιών, αλλά σχετίζονται σημαντικά με τις επιλογές των ατόμων σε επίπεδο συμπεριφοράς και τρόπου ζωής. Σε περιόδους στρες, όλες οι έρευνες συμφωνούν, ότι επηρεάζονται αρνητικά οι συμπεριφορές υγείας μεταξύ των οποίων και η διατροφική συμπεριφορά. Έρευνα στον Καναδά έδειξε, ότι όσο πιο έντονο ήταν το στρες που βιώνουν τα άτομα, τόσο πιο συχνά κατανάλωναν έτοιμο και γρήγορο φαγητό (3 ή περισσότερες φορές την εβδομάδα).        

Το στρες επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες, τόσο των ενηλίκων, όσο και των παιδιών προάγοντας συμπεριφορές, όπως η συναισθηματική υπερφαγία, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη και κατανάλωση λιγότερων λαχανικών και φρούτων. Οι τροφές που είναι πλούσιες σε αλάτι και λιπαρά είναι πιο εύγευστες με αποτέλεσμα να έχουν εθιστική επίδραση καθώς διεγείρονται τα συστήματα ανταμοιβής στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να ενισχύεται η συνεχής επιλογή τέτοιων τροφίμων. Μ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν εθίζεται ο οργανισμός σε τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας αλλά χαμηλής διατροφικής αξίας. Η αυξημένη κατανάλωση γλυκών και λιπαρών τροφών από άτομα που θέλουν να κατευνάσουν αρνητικά συναισθήματα, κατά τη διάρκεια στρες, μπορεί να οδηγήσει στη διαπίστωση ότι ακόμα και οι περιοριστικές δίαιτες μπορούν να προβλέψουν το άγχος που προκαλείται από τη διατροφή αλλά και την επιλογή της τροφής και της διατροφικής συμπεριφοράς σε περιόδους άγχους. Το στρες μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία των ευπαθών ατόμων με επιβλαβείς αλλαγές στην επιλογή τροφίμων σχετιζόμενες με το στρες. Αν και η πολυπλοκότητα της διαδικασίας με την οποία τα άτομα υιοθετούν μια συμπεριφορά ακόμη δεν έχει επιτρέψει να γίνει πλήρως κατανοητή η διεργασία αυτή, εντούτοις η έρευνα έχει αποκαλύψει σημαντική συσχέτιση μεταξύ στρες και συμπεριφοράς και επομένως μεταξύ στρες και υγείας. Ζητούμενο είναι η εφαρμογή της κατάλληλης μεθοδολογίας και η αξιοποίηση όλων των απαραίτητων εργαλείων από τις υπηρεσίες Προαγωγής της Υγείας για τον σχεδιασμό παρεμβάσεων που θα ωθήσουν το άτομο στην αλλαγή και τη διατήρηση της νέας υγιούς συμπεριφοράς υγείας.    

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Heart and Stroke Foundation (2000). Report Cards on Health. Heart and Stroke. Canada Foundation. (http://www.heartandstroke.qc.ca/site/c.pkI0L7MMJrE/b.3660535/k.A400/2000_Report_Card__Stress_threatening_Canadians_health.htm)  
2.Epel E., Lapidus R., McEwen B., Brownell K. (2001) : Stress may add bite to appetite in women: a laboratory – study of stress – induced cortisol and eating behaviour. Psychoneuroendocrinology, vol. 26, p. 37-49.  

Η αρνητική επίδραση που ασκεί η καθιστική  ζωή στη διάρκεια και στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής είναι πλέον πολλαπλά τεκμηριωμένη. Η έλλειψη άσκησης αποτελεί σημαντική αιτία παθήσεων, όπως τα καρδιαγγειακά και νεοπλασματικά  νοσήματα. Όμως, εκτός από καρκινικές παθήσεις, η έλλειψη φυσικής άσκησης θεωρείται παράγοντας κινδύνου και για εκφυλιστικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος),για την παχυσαρκία, για την οστεοπόρωση, για την υπέρταση, για ορισμένους ανοσοεξαρτώμενους  καρκίνους, καθώς και για ψυχικές διαταραχές. Οι αρνητικές επιδράσεις της καθιστικής ζωής δεν περιορίζονται μόνο στην πρόκληση της αρρώστιας.

Η άσκηση επηρεάζει άμεσα και τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία. Με την φυσική άσκηση προκαλείται καλύτερη αιμάτωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, καθώς και αύξηση της σεροτονίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών , που βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική διάθεση. Επιπλέον, η άσκηση είναι απαραίτητη για τη συντήρηση της φυσικής δομής και λειτουργίας του σώματος. Η έλλειψη της οδηγεί στην αποδυνάμωσή ή και στην ατροφία ακόμη και του μυϊκού συστήματος και στην απώλεια τόσο λειτουργικών όσο και γνωστικών ικανοτήτων. Ειδικά, στους ηλικιωμένους, οι επιδράσεις αυτές είναι φυσικό να έχουν και σοβαρές  κοινωνικές επιπτώσεις, στο βαθμό που περιορίζουν τη δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης, αυτονομίας και κοινωνικότητας του ατόμου. Φυσική δραστηριότητα ορίζεται ως η οποιαδήποτε κίνηση του σώματος, η οποία εκτελείται λόγω της μυϊκής συστολής και η οποία έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την κατανάλωση ενέργειας από τον ανθρώπινο οργανισμό. Η φυσική δραστηριότητα ταξινομείται σε ανοργάνωτη και οργανωμένη. Οι περισσότερες έρευνες έχουν δείξει, ότι η φυσική δραστηριότητα έχει ευεργετικές επιδράσεις στη σωματική και στην ψυχική υγεία των ατόμων. Πράγματι, η συχνή άσκηση συσχετίζεται με ευεργετικές επιδράσεις στη μείωση των περιστατικών στεφανιαίας νόσου, στην υπέρταση, το διαβήτη τύπου ΙΙ, την οστεοπόρωση, αλλά και τον καρκίνο, όπως επίσης και στις άσχημες ψυχολογικές καταστάσεις. Ταυτόχρονα, πολλές μελέτες έχουν δείξει, ότι η άσκηση έχει θετική επίδραση στη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης, όπως επίσης και σε γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες. Η μείωση της κατάθλιψης σχετίζεται με τη συμμετοχή σε μακρόχρονα προγράμματα άσκησης και την αύξηση της συχνότητας των προγραμμάτων άσκησης. Καθώς το άτομο μεγαλώνει, η άσκηση συντελεί στη διατήρηση της ποιότητας ζωής. Το άγχος δεν χαρακτηρίζεται μονό από συναισθήματα φόβου, αλλά συνδέεται τυπικά με αλλαγές της λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος, όπως είναι η αλλαγή της καρδιακής συχνότητας.

Οι ασθενείς με διαταραχές άγχους έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης και θνησιμότητας λόγω καρδιοαναπνευστικών προβλημάτων. Συνεπώς, το υπερβολικό άγχος και η λάθος εκτίμηση ενός συμβάντος μπορεί να έχει καταστροφικά συμπτώματα, τα οποία συνδέονται με το άγχος (αύξηση καρδιακής συχνότητας). Ένας τρόπος καταπολέμησης του άγχους είναι η χρόνια άσκηση, η οποία μπορεί να έχει αντί-αγχωτικές επιδράσεις. Πιο συγκεκριμένα, κλινικές παρατηρήσεις και επιδημιολογική έρευνα έχουν αποδείξει ότι η σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης και ανάπτυξης κατάθλιψης σε ένα άτομο, καθώς επίσης μπορεί να περιορίσει τα συμπτώματα σε άτομα με ελαφριά με μέτρια κατάθλιψη. Ο Stephens υποστηρίζει, ότι η σωματική δραστηριότητα προάγει την πνευματική υγεία και τα άτομα, τα οποία ασκούνται είναι ψυχολογικά υγιή και επομένως, η πνευματική υγεία συσχετίζεται με τη σωματική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, ότι τα επίπεδα άγχους καρδιοπαθών είναι υψηλότερα μετά από εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς.

Ταυτόχρονα, αυτά τα υψηλότερα επίπεδα ψυχολογικού άγχους (άγχος και διάθεση) και η χαμηλή λειτουργική ικανότητα των ασθενών συσχετίζεται με υψηλά επίπεδα πεσιμισμού και σε μη αποτελεσματικές στρατηγικές ελέγχου των συναισθημάτων. Η ψυχολογική υποστήριξη στη φάση αυτή είναι αναγκαία. Οι Linden, Stossel και Maurice απέδειξαν ότι η ένταξη φυσικής δραστηριότητας σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης μειώνουν το ψυχολογικό στρες. Με την ύπαρξη τόσων ερευνών, οι οποίες αποδεικνύουν τον ευεργετικό ρόλο της φυσικής δραστηριότητας σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης, θα πρέπει αδιαμφισβήτητα να εντάσσεται σε κάθε πρόγραμμα, το οποίο αποσκοπεί στην αποκατάσταση. Αναφορικά με τον ψυχολογικό μηχανισμό, που ενέχεται στη φυσική δραστηριότητα, οι επικρατούσες υποθέσεις είναι δύο: (α) Η υπόθεση της διάσπασης της προσοχής, η οποία υποστηρίζει ότι η ενασχόληση με διάφορες φυσικές δραστηριότητες μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του ψυχικά πάσχοντα από ανησυχίες, έγνοιες και δυσάρεστες σκέψεις σχετικά με διάφορα ζητήματα γεγονός που συμβάλει θετικά στην ουσιαστική αντιμετώπιση της ασθένειας και (β) Η υπόθεση της αυτό-αποτελεσματικότητας, η οποία αναφέρεται στη τάση του ατόμου που καταφέρνει να τα βγάζει πέρα με διάφορα καθήκοντα, στόχους τους οποίους έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας, να αναπτύσσει θετικά συναισθήματα όσον αφορά τις ικανότητες του και αυτά που μπορεί να καταφέρει. Είναι σαφές ότι η κατάλληλα προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του κάθε ασθενή φυσική δραστηριότητα μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Τα συμπεράσματα επιδημιολογικών μελετών και εξειδικευμένων αναλύσεων δείχνουν ότι τα άτομα που ασκούνται συστηματικά παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης σε σύγκριση με άτομα που κάνουν καθιστική ζωή. Παράλληλα, ο ρόλος της ένταξης της φυσικής δραστηριότητας μπορεί να είναι και προληπτικός, ούτως ώστε να αποτρέπει την εμφάνιση  νοσημάτων προάγοντας εξίσου την σωματική, πνευματική και ψυχολογική υγεία του ατόμου.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Stephens, T. (1988). Physical activity and mental health in the United States and Canada: Evidence from four population surveys. Preventive Medicine, 17, 35-47.
2. Linden, W., Stossel, C., & Maurice, J. (1996). Psychological interventions for patients with coronary artery disease. Archives of internal Medicine, 156, 745-752.