Η Αδηφαγική Διαταραχή είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από επεισόδια υπερφαγίας. Ένα άτομο με Α.Δ δε θα χρησιμοποιήσει αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως πρόκληση εμέτου ή υπερβολική άσκηση μετά το επεισόδιο υπερφαγίας.                  
  Η Α.Δ αφορά στην ύπαρξη δύο κύριων χαρακτηριστικών: α) Την κατανάλωση μιας μεγάλης ποσότητας φαγητού σε μια σχετικά σύντομη περίοδο (π.χ σε διάρκεια δύο ωρών). β)  Το αίσθημα της απώλειας ελέγχου κατά τη διάρκεια του φαγητού (π.χ το αίσθημα της ανικανότητας να σταματήσει το άτομο τον εαυτό του από το να τρώει).        
Από τις αρχές του 1990, οι κλινικοί είχαν αρχίσει να αναγνωρίζουν κάποιους ασθενείς με προβλήματα καταναγκαστικής υπερφαγίας των οποίων τα συμπτώματα ήταν αρκετά όμοια με ασθενείς με ψυχογενή βουλιμία αλλά με αξιοσημείωτη διαφορά ότι τα επεισόδια υπερφαγίας δεν συνοδεύονταν από τον περιορισμό θερμίδων στη συνέχεια ή από οποιαδήποτε άλλη ακατάλληλη αντισταθμιστική συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, η αδηφαγία συνέβαινε στην απουσία πείνας και στέρησης και τυπικά αφορούσε την κατάποση μεγάλων ποσοτήτων γλυκών και λιπαρών τροφών σε μια σχετικά σύντομη χρονική περίοδο, μ’ ένα ισχυρό αίσθημα απώλειας ελέγχου στην πρόσληψη τροφής.        
Αυτό το πρόσφατα αναγνωρισμένο σύνδρομο έχει φανεί ότι έχει ισχυρές συνδέσεις με την παχυσαρκία και τις συναισθηματικές διαταραχές. Τα άτομα με Α.Δ επιδεικνύουν ένα πιο αρνητικό σχήμα καθημερινών συναισθημάτων σε σύγκριση με άτομα στα οποία απουσιάζει η διαταραχή. Η επίπτωση της Α.Δ εκτιμάται να είναι 2 με 6 φορές πιο συχνή στις γυναίκες και να συμβαίνει πιο συχνά στην ώριμη ενήλικη ζωή απ’ ό,τι στη νεότερη ηλικία.        
Ένα άτομο με Α.Δ συχνά έχει ένα εύρος αναγνωρίσιμων διατροφικών συνηθειών, που περιλαμβάνουν τη γρήγορη κατανάλωση φαγητού και την κατανάλωση φαγητού εν απουσία πείνας μέχρι το σημείο που θα αισθανθεί δυσφορία.        
Συναισθήματα ενοχής και ντροπής είναι υψηλής συχνότητας στα άτομα που υποφέρουν από τη διαταραχή. Συχνά νιώθουν ένοχα ή ντροπιασμένα για την ποσότητα του φαγητού που καταναλώνουν και από τον τρόπο που τρώνε κατά τη διάρκεια του επεισοδίου. Το επεισόδιο αδηφαγίας συχνά συμβαίνει σε περιόδους στρες, θυμού ή ανίας. Αρκετές φορές η αδηφαγία είναι ένας τρόπος διαχείρισης δυσάρεστων συναισθημάτων. Εξαιτίας των συναισθημάτων που δημιουργούνται γύρω από το φαγητό, τα άτομα με αδηφαγική διαταραχή είναι συχνά πολύ μυστικοπαθή όσον αφορά τις διατροφικές τους συνήθειες και επιλέγουν να τρώνε μόνα.        
Κάποια ψυχολογικά σημάδια της διαταραχής είναι η υπεραπασχόληση με το φαγητό, την τροφή, την εικόνα του σώματος και το βάρος, η έλλειψη ικανοποίησης για την εικόνα του σώματος και η ντροπή για την εμφάνισή τους, συναισθήματα λύπης, στρες, ανησυχίας, ενοχής κατά τη διάρκεια και μετά το επεισόδιο υπερφαγίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυξημένη ευαισθησία σε σχόλια σχετικά με το φαγητό, το βάρος, το σχήμα του σώματος, την άσκηση. Επίσης συχνή είναι η παρουσία συναισθημάτων κατάθλιψης, ανησυχίας και ευερεθιστότητας. Σε ακραίες περιπτώσεις, κάποιες συμπεριφορικές εκδηλώσεις της διαταραχής είναι ο αυτοτραυματισμός, η χρήση ουσιών και οι απόπειρες αυτοκτονίας.        
Η θεραπεία της Α.Δ είναι εφικτή ακόμα κι αν ένα άτομο υποφέρει για πολλά χρόνια από τη διαταραχή. Η διαδικασία της θεραπείας περιλαμβάνει την εκμάθηση του τρόπου με τον οποίο το άτομο θα αντικαταστήσει τις ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες με νέες στρατηγικές διαχείρισης για την υιοθέτηση ενός υγιεινότερου τρόπου ζωής. Απαραίτητη είναι η προσωπική δέσμευση για αλλαγή και η απόφαση να απευθυνθεί το άτομο σε ειδικό ψυχικής υγείας εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση διαταραχών πρόσλήψης τροφής. Η γνωστικοσυμπεριφορική θεραπεία και η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία είναι εξειδικευμένες θεραπείες για την Α.Δ που απευθείας στοχεύουν σ’  αυτή τη διατροφική διαταραχή. Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι θεραπείες είναι αξιόπιστα αποτελεσματικές στον περιορισμό των επεισοδίων και τη μείωση της σχετιζόμενης ψυχοπαθολογίας βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αλλά δεν παράγουν κλινικώς σημαντική απώλεια βάρους. Η συμπεριφορική θεραπεία απώλειας βάρους ευρέως χρησιμοποιείται στη θεραπεία της παχυσαρκίας, συμπεριλαμβανομένης της αδηφαγίας, μέσω του περιορισμού των θερμίδων, της βελτίωσης των διατροφικών συνηθειών και της αύξησης της φυσικής δραστηριότητας.      


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  

1. Devlin MJ ,Walsh BT ,Spitzer RL ,Hasin D. Is there another binge eating disorder–a review of the literature on overeating in the absence of bulimia nervosa. IntJEatDisord (1992) 11:333–40.doi:10.1002/1098-108X(199205) 11:43.0.CO;2-K

 

1. Yanovski SZ, Nelson JE ,Dubbert BK ,Spitzer RL .Association o fbinge-eating disorder and psychiatric comorbidity in obese subjects. AmJPsychiatry (1993) 150:1472–9.

 

1. Wilfley DE, Welch RR, Stein RI, Spurrell EB, Cohen LR, Saelens BE, Dounchis JZ, Frank MA, Wiseman CV. Matt GE A randomized comparison of group cognitive-behavioral therapy and group interpersonal psychotherapy for the treatment of overweight individuals with binge eating disorder. Arch Gen Psychiatry. 2002; 59 (8):713–721. [PubMed: 12150647]

1) Το cyberbullying είναι:
α)Η δημιουργία αρνητικών στερεοτύπων για ομάδες ατόμων
β)Η επίθεση με ιούς στους Η/Υ ατόμων
γ)Ο εκφοβισμός που λαμβάνει χώρα με τη χρήση ηλεκτρονικής τεχνολογίας  
Απάντηση: γ  

Το cyberbullying λαμβάνει χώρα στον κυβερνοχώρο. Έχει αναπτυχθεί από την εκλαΐκευση της τεχνολογίας των Η/Υ και της διαδικτυακής επικοινωνίας τα τελευταία χρόνια. Η ηλεκτρονική τεχνολογία περιλαμβάνει εξοπλισμό όπως κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές, εργαλεία επικοινωνίας συμπεριλαμβανομένων ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, κείμενα μηνυμάτων και διαδικτυακών ιστοσελίδων. Παραδείγματα cyberbullying περιλαμβάνουν μηνύματα, e-mail, διαδόσεις που στέλνονται με μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή αναρτώνται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης καθώς και ντροπιαστικές φωτογραφίες, video ή ψεύτικα προφίλ.

2) Το cyberbullying είναι:
α)Το μοναδικό είδος εκφοβισμού
β)Υποκατηγορία του σχολικού εκφοβισμού
γ)Ξεχωριστό είδος ανάμεσα στα πολλά διαφορετικά είδη εκφοβισμού  
Απάντηση: γ

Ο εκφοβισμός είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της σχολικής ζωής ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους. Η βιβλιογραφία επισημαίνει ότι ο εκφοβισμός είναι «η συστηματική χρήση βίας και επίδειξης δύναμης» σε μια ασύμμετρη σχέση ισχύος ανάμεσα στο θύμα και τον εκφοβιστή. Το θύμα ανήκει σε μια ασθενέστερη μειονότητα είτε σωματικά είτε ψυχολογικά (π.χ παχύσαρκο άτομο) απ’ό,τι ο εκφοβιστής. Ο εκφοβισμός περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες επιθετικές ενέργειες εναντίον του θύματος. Ανάλογα με τα μέσα και τους τρόπους, ο εκφοβισμός γενικά μπορεί να διαχωριστεί σε έξι τύπους: λεκτικός εκφοβισμός, σωματικός εκφοβισμός, σεξουαλικός εκφοβισμός, κοινωνικός εκφοβισμός, αμυντικός εκφοβισμός και εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο.

3) Το cyberbullying:
α)Συμβαίνει πάντοτε σε άτομα που έχουν υποστεί και προσωπικό εκφοβισμό και δε διαφέρουν μεταξύ τους
β)Δε συμβαίνει αποκλειστικά σε άτομα που έχουν υποστεί προσωπικό εκφοβισμό και διαφέρουν μεταξύ τους
γ)Κανένα από τα παραπάνω  
Απάντηση: β  

Τα παιδιά τα οποία έχουν πέσει θύματα cyberbullying συχνά έχουν εκφοβιστεί και σε προσωπικό επίπεδο. Επιπλέον, τα παιδιά που έχουν πληγεί από εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο δυσκολότερα ξεφεύγουν από αυτή τη συμπεριφορά. Το cyberbullying μπορεί να συμβεί 24 ώρες την ημέρα και να προσεγγιστεί ένα παιδί ακόμα και όταν είναι μόνο του. Μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας. Μηνύματα εκφοβιστικά και εικόνες μπορούν να αναρτηθούν ανώνυμα και να διανεμηθούν γρήγορα σ’ ένα πολύ ευρύ κοινό. Είναι δύσκολο και πολλές φορές αδύνατο να ανιχνευθεί η πηγή. Τέλος, η διαγραφή ακατάλληλων ή παρενοχλητικών μηνυμάτων, κειμένων, φωτογραφιών είναι εξαιρετικά δύσκολη μετά την αποστολή ή ανάρτησή τους.  

4) Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του cyberbullying κατά κανόνα:
α)Δε διαφέρουν από τις ψυχολογικές επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού
β)Διαφέρουν από τις ψυχολογικές επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού
γ)Κανένα από τα παραπάνω.  
Απάντηση: α  

Το cyberbullying, παρόμοια με το σχολικό εκφοβισμό, έχει πολλές κοινωνικές, συναισθηματικές επιπτώσεις, επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την ακαδημαϊκή φοίτηση. Παιδιά που έχουν πέσει θύματα συχνά: εγκαταλείπουν τη φοίτηση ή είναι απρόθυμα να φοιτήσουν στο σχολείο, κάνουν χρήση ουσιών ή αλκοόλ, έχουν χαμηλή επίδοση, χαμηλή αυτοεκτίμηση και περισσότερα προβλήματα υγείας. Επιπλέον, εμφανίζουν κατάθλιψη, ανησυχία (σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο), επιθετικότητα και υπερκινητικότητα.  

5) Τα θύματα cyberbullying εμφανίζουν:
α)Χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης συγκριτικά με τα θύματα σχολικού εκφοβισμού β)Υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης συγκριτικά με τα θύματα σχολικού εκφοβισμού
γ)Τα ίδια επίπεδα κατάθλιψης συγκριτικά με τα θύματα σχολικού εκφοβισμού  
Απάντηση: β

Τα θύματα cyberbullying εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης απ’ό,τι τα θύματα άλλων μορφών εκφοβισμού. Αυτό μπορεί να εξηγείται από κάποια ξεχωριστά χαρακτηριστικά του cyberbullying. Για παράδειγμα, σε αντίθεση με τα θύματα του παραδοσιακού εκφοβισμού, τα θύματα εκφοβισμού στον κυβερνοχώρο έχουν την εμπειρία της επίθεσης από κάποιον ανώνυμο που στην στιγμή διασπείρει κατασκευασμένες πληροφορίες διαμέσου ενός μεγάλου κοινωνικού δικτύου. Ως εκ τούτου, αυτά τα θύματα μπορεί να νιώθουν απομονωμένα και περισσότερο αβοήθητα την στιγμή της επίθεσης.

6)Το cyberbullying είναι:
α)Σπάνιο φαινόμενο
β)Ένα φαινόμενο με αυξητική συχνότητα
γ)Πλήττει την πλειοψηφία του μαθητικού πληθυσμού
Απάντηση:β

Το 2010-2011 η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία για την Εκπαίδευση ανέφερε ότι το 9% των μαθητών υπέστη cyberbullying. To 2013 διαπιστώθηκε ότι το 15% των μαθητών Γυμνασίου είχαν ηλεκτρονικά εκφοβιστεί την περασμένη χρονιά. Η έρευνα για το θέμα συνεχώς μεγαλώνει. Ωστόσο, επειδή η χρήση της τεχνολογίας από παιδιά αλλάζει ταχύτατα, είναι δύσκολο να σχεδιαστούν έρευνες που με ακρίβεια να συλλαμβάνουν τις τάσεις του φαινομένου.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Smith PK, Sharp S (2006) The problem of school bullying. In P. K. Smith & S.Sharp (Eds.), School bullying: Insights and perspectives (1–19). London:Routledge.

 

1. Wang J, Nansel TR, Iannotti RJ (2011) Cyber and Traditional Bullying:Differential Association With Depression. Journal of Adolescent Health 48: 415–417.

Η Νευρική Ορθορεξία είναι μια υποτιθέμενη διατροφική διαταραχή στην οποία το άτομο είναι υπερβολικά απασχολημένο με την υγιεινή διατροφή. Ο όρος σημαίνει εμμονή με την υγιεινή διατροφή και τη σωστή θρέψη. Οι φόβοι, οι ανησυχίες για την υγεία, το φαγητό και την ποιότητα του φαγητού είναι αξιοσημείωτα.        
       
Σε ακραίες περιπτώσεις, τα ψυχαναγκαστικά και καταναγκαστικά χαρακτηριστικά της Ν.Ο γίνονται παθολογικά και κατακυριεύουν τη ζωή του ατόμου. Η υπεραπασχόληση με την ποιότητα του φαγητού και την υγιεινή διατροφή αποτελούν τα κυρίαρχα στοιχεία αυτής της διαταραχής. Η παθολογική εμμονή με τα βιολογικά προϊόντα και καταστήματα βιολογικών προϊόντων οδηγεί σ’ ένα ιδιαίτερο στυλ ζωής. Οι αυστηροί διαιτητικοί περιορισμοί και τα διατροφικά σχέδια, συνδυασμένα με μια προσωπικότητα και στάση υπεροχής με εμμονικά-φοβικά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά προσδιορίζουν τον πυρήνα της Ν.Ο. Η παραβίαση των διαιτητικών κανόνων οδηγεί σε έντονη ανησυχία, συναισθήματα ενοχής και ντροπής και ακολουθείται από ακόμα πιο αυστηρούς διαιτητικούς περιορισμούς.        
       
Στο παρόν, η Ν.Ο δεν είναι μια επίσημη διαταραχή, αλλά ολοένα και περισσότερες κλινικές αναφορές, που σχετίζονται μ’ αυτήν, έχουν κάνει την εμφάνισή τους καθώς έχει αρχίσει να γίνεται όλο και πιο οικεία στους επαγγελματίες υγείας. Δεν υπάρχει ομοφωνία στην κατηγοριοποίηση της Ν.Ο ανάμεσα στις ψυχικές διαταραχές ή αν αποτελεί ψυχική διαταραχή. Έχει συζητηθεί για το αν θα έπρεπε ή όχι να έχει θέση στο πρόσφατα δημοσιευμένο DSM-5. Περιληπτικά, η Ν.Ο είναι μια νέα και αμφιλεγόμενη έννοια.        
      
Αρκετές κλινικές μελέτες έχουν βοηθήσει στην περαιτέρω κατανόηση των χαρακτηριστικών της Ν.Ο. Η διαφορά μεταξύ του ατόμου που υποφέρει από Ν.Ο και ενός συνειδητοποιημένου ατόμου στην υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει την ακραία απορρόφηση στην υγιεινή διατροφή και την επίδειξη επικριτικής συμπεριφοράς προς τα άτομα που δεν ακολουθούν υγιεινή διατροφή. Επίσης, αυτές οι κλινικές αναφορές συστήνουν τη διάκριση της Ν.Ο από την ψύχωση.        
       
Άτομα με μεγαλύτερη συχνότητα στην κατανάλωση υγιεινών τροφών, που έχουν ένα διατροφικό πρόγραμμα, που καταναλώνουν τροφές συγκεκριμένου χρώματος, που τρώνε συνήθως τον ίδιο τύπο τροφής και περνούν πολύ χρόνο στην παρασκευή των γευμάτων τους, δείχνουν πιο ισχυρή τάση για εμφάνιση Ν.Ο. Περαιτέρω, άτομα που βρίσκουν ότι η σεξουαλικότητα δεν είναι σημαντική, θεωρούν το να είναι κάποιος υπέρβαρος ως σημάδι αδυναμίας και απογοητεύονται από ανθρώπους που δεν μπορούν να υπερβούν τις επιθυμίες τους, επίσης έχουν υψηλότερη τάση για ανάπτυξη Ν.Ο. Το ίδιο ισχύει και για όσους πιστεύουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να κατηγορούνται για τις ασθένειές τους και για όσους κριτικάρουν ανθρώπους που δεν ακολουθούν τους κανόνες της υγιεινής διατροφής.        
Ανάλογα με τον προσανατολισμό του ορθορεξικού (χορτοφαγία, μακροβιοτική διατροφή κτλ.), σχεδόν οποιαδήποτε τροφή μπορεί να ενοχοποιηθεί. Οι συχνά αναγνωρισμένες «κακές τροφές» είναι τα λιπαρά, το αλάτι και η ζάχαρη. Κάθε τροφή που είναι επεξεργασμένη, νοθευμένη, περιλαμβάνει μη φυσικά συστατικά ή πιθανά υπολείμματα φυτοφαρμάκων ή θεωρείται μη αγνή με οποιοδήποτε τρόπο, διαγράφεται. Σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμα και τροφές που θεωρούνται υγιεινές από τους περισσότερους, αποκλείονται εξαιτίας ιδιοσυγκρασιακών αντιλήψεων πρόκλησης ψυχοσωματικών αντιδράσεων. Ο ορθορεξικός μπορεί να αναπτύξει τροφικές ευαισθησίες ή «αλλεργίες» σε οποιοδήποτε φαγώσιμο. Έχει περιγραφεί η περίπτωση γυναίκας που είχε περιορίσει αρκετές τροφές που ένιωθε ότι επηρεάζουν το άσθμα της. Οι διατροφικοί περιορισμοί με το χρόνο έγιναν αυστηρότεροι καθώς αναγνώριζε ολοένα και περισσότερες τροφές στις οποίες είχε ευαισθησία. Σ’ αυτές συμπεριλαμβάνονταν και αδιαμφισβήτητα υγιεινές τροφές όπως οι ντομάτες, τα μπρόκολα, τα μήλα, τα πορτοκάλια και τα ροδάκινα.        
       
Ο ορθορεξικός γίνεται εμμονικός με τις διατροφικές επιλογές και το θέμα των «σωστών» τροφών. Ένα μεγάλο μέρος της ημέρας δαπανάται στην οργάνωση του τι θα φαγωθεί και τι πρέπει να αποφευχθεί. Κάθε γεύμα και κάθε κοινωνική δραστηριότητα που περιλαμβάνει φαγητό προκαλεί αγωνία. Ο ορθορεξικός συχνά φέρνει το δικό του φαγητό σε πάρτι και κοινωνικές εκδηλώσεις. Συχνά, η προοδευτική αύξηση των διατροφικών περιορισμών τον οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση. Σε αντίθεση με την ανορεξία και τη βουλιμία, ο ορθορεξικός δεν απασχολείται τόσο με το σωματικό βάρος. Κινητοποιείται από την επιθυμία για υγεία και αγνή διατροφή. Νιώθουν «καθαροί» και σε ισορροπία όταν τρώνε τις τροφές που θεωρούν ότι είναι αβλαβείς. Ωστόσο, δεν συνειδητοποιούν ότι αποτελεί συναισθηματική ανισορροπία η ανάγκη τους να νιώθουν σε ισορροπία μέσω της διατροφής. Όταν υποκύπτουν στις επιθυμίες τους και καταναλώνουν κάτι απαγορευμένο, μετά νιώθουν ενοχές και επιβάλλουν στον εαυτό τους ακόμα πιο αυστηρούς διατροφικούς περιορισμούς.        
Η συσκότιση του ορθορεξικού, όσον αφορά τις αρχές της διατροφής,  μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας όπως, επικίνδυνη απώλεια βάρους και σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να επέλθει και ο θάνατος από τον υποσιτισμό. Όμως, η αληθινή τραγωδία είναι η απώλεια του τι είναι αληθινά σημαντικό στη ζωή. Στην περίπτωση του ορθορεξικού, η ειρωνεία είναι ότι η επιδίωξη της αγνότητας μπορεί να παράξει μια «ακάθαρτη» ύπαρξη.                

  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:   

1.Bratman S, Knight D: Health food junkies: overcoming the obsession with healthful eating. New York: Broadway Books; 2000.

2.Vandereycken W: Media hype, diagnostic fad or genuine disorder? Professionals’ opinions about night eating syndrome, orthorexia, muscle dysmorphia, and emetophobia. Eat Disord 2011, 19:145–155.
   

    Ένα μεγάλο πρόβλημα των σύγχρονων οικογενειών είναι η ανατροφή των παιδιών. Παλιότερα είχαμε την εκτεταμένη οικογένεια με κύριο πρόσωπο τη μητέρα, αλλά και τον πατέρα, τους  συγγενείς, τη γειτονιά. Τώρα η οικογένεια αυτή τείνει να εκλείψει στις μεγάλες πόλεις. Μεταβήκαμε στην πυρηνική οικογένεια (συνήθως μητέρα – πατέρας κι ένα παιδί, σπανιότερα δύο). Αυτό έχει μειονεκτήματα πολλά, αλλά έγινε πολύ χειρότερο από την ανάγκη να έχουμε άλλα πρόσωπα να φροντίζουν το παιδί λόγω της εργασίας της μητέρας. Τα πρόσωπα αυτά είναι συχνά άλλης εθνικότητας και πολλές φορές αλλάζουν. Έτσι έχουμε σήμερα μια καινούρια μορφή οικογένειας, η οποία ονομάζεται «νέο-εκτεταμένη», όπου γονείς, η εναλλασσόμενη βοηθός (πολλές φορές  μία το πρωί  και άλλη το απόγευμα), σπανιότερα κάποιες ώρες με γιαγιά και παππού, όταν υπάρχουν και είναι διαθέσιμοι, αποτελούν μια ετερόκλητη «οικογένεια» με διαφορετικές συμπεριφορές προς το παιδί. Το παιδί όμως χρειάζεται ένα πρόσωπο με την ίδια γλώσσα, φωνή, τρόπο χειρισμού, μυρωδιά, δέρμα κλπ, ώστε να μπορέσει να δημιουργήσει δεσμό που θα αποτελεί τη βάση της κατοπινής του ασφάλειας.        
    Τα σημερινά παιδιά σ’ ένα μεγάλο ποσοστό δεν δημιουργούν αυτόν τον ασφαλή δεσμό με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα ψυχικό κενό μέσα τους, που τα δυσκολεύει να κάνουν ουσιαστικές σχέσεις – δεσμούς με άλλους ανθρώπους. Άλλα παιδιά αποσύρονται και προσπαθούν να καλύψουν το κενό με ουσίες (αλκοόλ – φαγητό – ναρκωτικά) και άλλα επιζητούν μια συνεχή διέγερση που τη βρίσκουν συχνά στη βία και στην παραπτωματική συμπεριφορά.        
    Ο πατέρας, που ενδιαφέρεται σήμερα περισσότερο για τα παιδιά του, όταν παίρνει διαζύγιο ενδιαφέρεται πολύ λιγότερο γιατί κατά κανόνα ξαναπαντρεύεται και έχει και άλλα παιδιά. Έτσι έχουμε σήμερα: 1. Mονογονεϊκές οικογένειες που συνήθως αποτελούνται από τη μητέρα και ένα-δύο παιδιά, αλλά και 2. Πολυγονεϊκές οικογένειες όπου διαζύγια και δεύτεροι ή και τρίτοι γάμοι δημιουργούν ένα «συνονθύλευμα» οικογενειακό. Τα παιδιά έχουν ένα φυσικό πατέρα, ένα «νέο» πατέρα από τον καινούριο γάμο της μητέρας και συχνά κι έναν ακόμη «νεότερο πατέρα» από το δεύτερο γάμο της. Αυτό είναι πολύ συνηθισμένο στο εξωτερικό, αλλά αυξάνεται ταχύτατα και στη χώρα μας.        
    Υπάρχει εδώ και ένα άλλο «μπέρδεμα» με τις αδελφικές σχέσεις. Γνήσια αδέλφια, αδέλφια που έφερε ο πατέρας από τον προηγούμενο γάμο, αδέλφια από τον καινούριο γάμο (ετεροθαλή). Υπάρχουν προβλήματα έντονα για το ποια είναι η θέση του κάθε παιδιού στην καινούρια, ανασυστημένη οικογένεια. Σε πολλές έρευνες στο Λονδίνο, περίπου 80% των παιδιών που προσέρχονταν στην κλινική ήταν παιδιά από διαζευγμένα ζευγάρια. Αλλά και για τους γονείς υπάρχουν περαιτέρω προβλήματα: π.χ ποιος είναι ο ρόλος του πατέρα απέναντι στα παιδιά του προηγούμενου γάμου της νέας του γυναίκας και αντίστροφα. Τα προβλήματα αυτά επιτείνονται όταν έχουμε πολυεθνικές οικογένειες, γάμους μεταξύ ατόμων διαφορετικής φυλής, χρώματος, κουλτούρας και θρησκείας. Αυξάνονται ταχύτατα και στην Ελλάδα όπου ήδη το 12% του πληθυσμού είναι μετανάστες. Τα προβλήματα δεν είναι τόσο μεταξύ του ζευγαριού, αλλά αφορούν κυρίως τα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σχολείο. Η ανατροφή αυτών των παιδιών συχνά είναι πολύ δύσκολη, γιατί είναι πολύ δύσκολο για κάθε γονιό να ξεφύγει από τους εσωτερικούς περιορισμούς (συχνά ασυνείδητους) που έχει από τη δική του ανατροφή.        
Τα προβλήματα αυτά είναι έντονα στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης που βίωσαν το μεταναστευτικό ρεύμα νωρίτερα, αλλά είναι σίγουρο ότι πολύ σύντομα θα εμφανιστούν και στη χώρα μας. Συνήθως τα προβλήματα γίνονται έντονα στα παιδιά, που βιώνουν ένα συγκεχυμένο ρόλο και έννοια ταυτότητας.        
     Στις μεταναστευτικές οικογένειες τα προβλήματα γίνονται έντονα στη δεύτερη αυτή γενιά των παιδιών, που γεννήθηκαν π.χ. στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι εύκολα αποδεκτά στο σχολείο και στη δουλειά – ανήκουν συνήθως και σε μια κατώτερη οικονομικά τάξη. Αυτό δημιουργεί συχνά θυμό με τους γονείς τους, με τον εαυτό τους, αλλά κυρίως με τη νέα πατρίδα τους. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη χρήση ουσιών και επιθετικότητα (π.χ. τα παιδιά των προαστίων του Παρισιού, οι εξεγέρσεις στις διάφορες πόλεις της Αγγλίας κ.λ.π.). Συχνά ως διέξοδο αυτά τα παιδιά στρέφονται προς τη θρησκεία, ιδιαίτερα οι μουσουλμάνοι, μόνο που αυτό συνδυάζεται μερικές φορές με φανατισμό, εγκληματική και τρομοκρατική συμπεριφορά και εξεγέρσεις.          
    Όσον αφορά τις μονογονεϊκές οικογένειες, η ανάληψη της ευθύνης-ανατροφής ενός παιδιού από ένα μόνο γονέα, τη γυναίκα σχετίζεται με μια σειρά από προβλήματα. Η μόνη μητέρα καλείται να επιλύσει μια σειρά από πρακτικά προβλήματα, όπως το πρόβλημα της στέγης και της επιβίωσης με τα οικονομικά μέσα που διαθέτει, πρόβλημα που ιεραρχείται ως πρωταρχικό στις μονογονεϊκές οικογένειες, ειδικά αν ο απών πατέρας δε συνεισφέρει και μάλιστα σε μία χώρα όπως η Ελλάδα όπου οι παροχές του κράτους είναι ιδιαίτερα περιορισμένες. Η οικονομική κατάσταση της μόνης μητέρας εξαρτάται από τη δυνατότητά της να έχει μία απασχόληση σταθερά και καλά αμειβόμενη, για την απόκτηση της οποίας απαιτείται εξειδίκευση και υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, που δε διαθέτουν οι μητέρες από κατώτερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις. Οι μητέρες αυτές δυσκολεύονται να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και να διατηρήσουν ένα σταθερό εισόδημα.          
    Με την οικονομική κατάσταση της μόνης μητέρας συνδέονται μια σειρά από προβλήματα, όπως το ζήτημα της ασφαλιστικής κάλυψης, της ιατρικής παρακολούθησης του παιδιού, του μεταφορικού μέσου, της αντιμετώπισης των δικαστικών εξόδων για την αναγνώριση του παιδιού, της εξασφάλισης ατόμου για τη φύλαξη του παιδιού, προβλήματα που αποτελούν χρόνιες πηγές στρες. Το τελευταίο θέμα τίθεται με τρόπο πιεστικό, καθώς η ανεπάρκεια των κρατικών φορέων παιδικής φροντίδας δυσχεραίνει το συνδυασμό των επαγγελματικών υποχρεώσεων με τις ευθύνες της μητρότητας, πολύ δε περισσότερο οδηγεί στη συρρίκνωση του ελεύθερου χρόνου της μητέρας. Η υπερφόρτωση ευθυνών και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου επηρεάζει την κοινωνική ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις της μόνης μητέρας, ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα υγείας και βίωση του αισθήματος της μοναξιάς.        
    Πρόβλημα για τη μόνη μητέρα μπορεί να αποτελέσει η προσπάθειά της να υποκαταστήσει τον απόντα πατέρα, να συνδυάσει τις δυνατότητές της με τις απαιτήσεις που θεωρεί ότι συνεπάγεται ο μητρικός ρόλος ή με τις προσδοκίες των άλλων, να αντιμετωπίσει τις αρνητικές αναπαραστάσεις που υπάρχουν για τη μονογονεϊκότητα σε μία κοινωνία, όπου πρότυπο αποτελεί το σχήμα της συζυγικής οικογένειας. Η αρνητική προκατάληψη που υπάρχει για τη μονογονεϊκότητα αν οδηγήσει στη διατάραξη των σχέσεων με την πατρική οικογένεια στερεί από τη μόνη μητέρα ένα υποστηρικτικό δίκτυο ιδιαίτερα σημαντικό.        
    Το σχήμα της οικογένειας δεν είναι καθοριστικό στη βίωση πολλαπλών μορφών αποστέρησης. Παράμετροι που σχετίζονται με την εκπαιδευτική πορεία, τη επαγγελματική απασχόληση, την οικονομική κατάσταση της μόνης μητέρας, την παρουσία ή απουσία στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον, τον στιγματισμό της σ’ ένα περιβάλλον όπου το διγονεϊκό σχήμα είναι πρότυπο, τα άτυπα δίκτυα στήριξης και τις πολιτικές που απευθύνονται σε αυτήν συμβάλλουν θετικά ή αρνητικά στη βίωση κοινωνικού αποκλεισμού από τη μονογονεϊκή οικογένεια.          
    Ωστόσο η ανάληψη ευθύνης ανατροφής ενός παιδιού από ένα μόνο γονέα και μάλιστα μία μόνη μητέρα συνδέεται και στην Ευρώπη και στην Αμερική με την εμφάνιση της φτώχιας στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική διάσταση (αλλαγές στα σχήματα κατανάλωσης, αποκοπή και αυτοαποκλεισμός από την κοινωνική ζωή, αδυναμία συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή, απουσία πολιτικής εκπροσώπησης). Η ενοχοποίηση των μόνων μητέρων για τη φτώχια τους είναι μια φιλική επίθεση ενάντια στο γυναικείο κίνημα και μια προσπάθεια επαναφοράς των γυναικών σε στερεότυπους ρόλους.
    Πολλά από τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής στον τομέα αυτό καθώς και οι αναθεωρήσεις που εμπεριέχουν περικοπές δαπανών μειώνουν τη δυνατότητα των γυναικών να μεγαλώνουν παιδιά εκτός γάμου και το δικαίωμα επιλογής διαφορετικών μορφών οικογενειακής οργάνωσης. Αυτό γίνεται περισσότερο σαφές όταν ταυτόχρονα δε συμπεριλαμβάνονται αλλαγές ή άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα για τους άνδρες που δεν πληρώνουν διατροφές για τα παιδιά, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί στις γυναίκες όταν εξαρτώνται από την πρόνοια. Το πλέον βέβαιο είναι ότι παρατηρείται διάσταση ανάμεσα στην καθημερινή πραγματικότητα και την άσκηση κοινωνικής πολιτικής με αποτέλεσμα την αδυναμία κάλυψης σύγχρονων κοινωνικών αναγκών, μια αδυναμία που αποτελεί χρόνια πηγή στρες.                               

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γιωσαφάτ, Μ., και συν. (2009): H οικογένεια σε κρίση. Αθήνα: Aκρίτας, σσ. 33-37
2. Κογκίδου, Δ., (1996). «Εξάρτηση ή ανεξαρτησία. Δυνατότητες και περιορισμοί για τις μόνες μητέρες» στο Φύλο των Δικαιωμάτων σελ.240

                     

1) O γάμος ασκεί επίδραση στις εξής συμπεριφορές υγείας:  
α) κατανάλωση αλκοόλ
β) χρήση ουσιών
γ) κατανάλωση τσιγάρων
δ) άσκηση-διατροφή
ε) όλα τα παραπάνω  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ε   Ο γάμος μπορεί να επηρεάσει την υγεία μέσω της επίδρασής του σε συμπεριφορές υγείας όπως, την κατανάλωση αλκοόλ, τη χρήση ουσιών, την κατανάλωση τσιγάρων, την άσκηση και τη διατροφή. Ο γάμος σχετίζεται με υγιεινότερες συμπεριφορές υγείας σε κάποιες περιπτώσεις και με λιγότερο υγιεινές σε κάποιες άλλες. Οι έρευνες επισημαίνουν ότι ο γάμος μειώνει τη συνολική κατανάλωση αλκοόλ τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Επίσης, ο γάμος σχετίζεται με μειωμένη χρήση μαριχουάνας για τους νέους άνδρες αλλά λιγότερο για τις γυναίκες. Για τις επιπτώσεις του γάμου στη χρήση ουσιών σε μεγαλύτερους ενήλικες δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία. Σε αντίθεση με τις έρευνες για το αλκοόλ και τη χρήση ουσιών, έρευνες για την επίδραση του γάμου στο βάρος και τη φυσική δραστηριότητα έδειξαν ότι ο γάμος μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις στις συμπεριφορές υγείας και μπορεί να ενθαρρύνει μια πιο καθιστική ζωή. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι ο γάμος οδηγεί στην αύξηση του σωματικού βάρους, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο γάμος μπορεί να οδηγεί σε μείωση της φυσικής δραστηριότητας κυρίως στους άνδρες.  

2) Το χαμηλό επίπεδο συζυγικής ικανοποίησης στο γάμο:
α) σχετίζεται με την εκδήλωση ψυχοπαθολογίας
β) δε σχετίζεται με την εκδήλωση ψυχοπαθολογίας  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: α

Το επίπεδο της συζυγικής ικανοποίησης σχετίζεται αιτιακά με την ψυχοπαθολογία καθώς οι άνθρωποι αναπτύσσουν συμπτώματα ψυχοπαθολογίας ως μέθοδο για να διαχειριστούν προβλήματα στη σχέση τους. Τα συζυγικά προβλήματα προβλέπουν την έναρξη ψυχικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων της ανησυχίας, της διαταραχής της διάθεσης και της χρήσης ουσιών. Αρκετές έρευνες έχουν εστιάσει στην κατάθλιψη δείχνοντας σύνδεσή της με τις συζυγικές συγκρούσεις. Το στρες στο γάμο αλληλεπιδρά με την ευαλωτότητα-ευαισθησία αυξάνοντας τον κίνδυνο για κατάθλιψη. Οι συνδέσεις μεταξύ της κατάθλιψης και της σωματικής ασθένειας σχετίζονται με τη δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και τις φτωχές συμπεριφορές υγείας όπως είναι η ελλιπής άσκηση, οι διαταραχές ύπνου, η μη ισορροπημένη διατροφή και η αύξηση της χρήσης ουσιών.  

3) Οι παντρεμένοι έχουν:
α) αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο
β) μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο
γ) καρδιαγγειακό κίνδυνο ανάλογο με το επίπεδο της συζυγικής ικανοποίησης.  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: γ  

Έρευνες δείχνουν πως μεσήλικες που ζούσαν με σύντροφο είχαν μειωμένο κίνδυνο να πεθάνουν από ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο σε σύγκριση με όσους έμεναν μόνοι, αν και η απόλυτη διαφορά είναι μικρή. Η διαφορά αυτή μπορεί να εξηγείται από τα επίπεδα συμμόρφωσης στη θεραπεία, την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας και το διαθέσιμο υποστηρικτικό δίκτυο. Οι σύγχρονες έρευνες προσφέρουν περιορισμένα στοιχεία για την επίδραση του γάμου στη σωματική υγεία. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν μια θετική επίδραση του γάμου στον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες αξιολογούν τη συνολική σωματική τους υγεία. Τέτοια επίδραση δε φαίνεται στις γυναίκες. Οι έρευνες δείχνουν μια θετική επίδραση στη σωματική υγεία των γυναικών όπως μετρήθηκε από τη συχνότητα εμφάνισης ασθενειών. Αντίθετα, η συζυγική σύγκρουση αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Τα ζευγάρια που είναι πιο εχθρικά κατά τη διάρκεια καβγάδων έχουν ισχυρότερες καρδιαγγειακές αντιδράσεις με αυξημένο κίνδυνο για εκδήλωση καρδιαγγειακής νόσου. Επίσης, η χαμηλή συζυγική ικανοποίηση σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα ορμονών του στρες, όπως η κορτιζόλη. Οι αρνητικές διαντιδράσεις μεταξύ των συζύγων διεγείρουν τη συμπαθητική λειτουργία του οργανισμού που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων των κατεχολαμινών κατά τη διάρκεια και μετά τη σύγκρουση του ζευγαριού. Οι γυναίκες που ανέφεραν υψηλό συζυγικό στρες είχαν 2,9 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να χρειαστούν καρδιακή χειρουργική επέμβαση, να υποφέρουν από καρδιακή προσβολή ή να πεθάνουν από καρδιαγγειακή νόσο σε σύγκριση με τις γυναίκες που δε βίωναν συζυγικό στρες και είχαν πιο υγιή γάμο.  

4) Ένας ταραχώδης γάμος επηρεάζει την εργασιακή απόδοση.
α) Σωστό
β) Λάθος  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: α

Το συζυγικό στρες  μπορεί να αποτελεί ένα χρόνιο στρεσογόνο παράγοντα. Μια ανασκόπηση έδειξε ότι οι στρεσογόνοι γάμοι αποτελούν ισχυρό παράγοντα στρες για τα ζευγάρια. Στην πραγματικότητα δυστυχισμένοι παντρεμένοι άνθρωποι έχουν χειρότερη ποιότητα ζωής και υγείας σε σύγκριση με τους ανύπανδρους. Το συζυγικό στρες μπορεί να επηρεάσει το επίπεδο λειτουργίας των ανθρώπων και στο εργασιακό περιβάλλον. Βρέθηκε ότι όσοι έχουν συζυγικές ανησυχίες ανέφεραν υψηλότερο στρες κατά τη διάρκεια της ημέρας και είχαν υψηλότερα επίπεδα πρωινής κορτιζόλης με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η εργασιακή τους απόδοση.  

5) Τα προσδόκιμο ζωής είναι μεγαλύτερο:
α) στα παιδιά μονογονε’ι’κών οικογενειών
β) στα παιδιά παντρεμένων ζευγαριών
γ) δε σχετίζεται με την οικογενειακή δομή  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: β  

Ο γάμος έχει πιθανές μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη σωματική υγεία ενός ζευγαριού με παιδιά. Συγκεκριμένα, οι έρευνες δείχνουν ότι το να μεγαλώνει ένα παιδί με παντρεμένους γονείς σχετίζεται με καλύτερη υγεία στην ενήλικη ζωή και αυξημένο προσδόκιμο ζωής. Τέτοιες διαγενεακές επιδράσεις υγείας είναι ισχυρές στους άνδρες. Υπάρχουν λιγότερα στοιχεία που να εξετάζουν πιθανές διαφορές στις γυναίκες. Η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με δύο γονείς συνήθως λαμβάνουν περισσότερη εκπαίδευση και επιδεικνύουν υγιεινότερες συμπεριφορές υγείας ως ενήλικες σε σχέση με παιδιά που προέρχονται από άλλους τύπους οικογένειας. Αυτές οι διαφορές, με τη σειρά τους, έχουν συνέπειες στην υγεία και τη μακροζωία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  

Hammen, Constance (2005). "Stress and Depression". Annual Review of Clinical Psychology 1: 293–319.  

Robles, Theodore F.; Slatcher, Richard B.; Trombello, Joseph M.; McGinn, Meghan M. (2014). "Marital quality and health: A meta-analytic review". Psychological Bulletin 140 (1): 140–87.  

Kim, Hyoun K., and Patrick McKenry. “The Relationship Between Marriage and Psychological Well-Being. ”Journal of Family Issues”, vol. 23, no. 8, 2002, pp. 885-911.

1) Η διάθεση ανθρώπων που πάσχουν από συναισθηματικές διαταραχές επηρεάζεται από:
α) Τη φαρμακοθεραπεία
β) Τη φυσική δραστηριότητα
γ) Και τα δύο

Απάντηση: γ
Παρόλο που η φαρμακοθεραπεία παραμένει η κύρια μορφή θεραπείας για τη μανιοκατάθλιψη, οι παρενέργειες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο. Υπάρχει η ανάγκη για συμπληρωματικές θεραπείες για τη μείωση των συμπτωμάτων των διαταραχών διάθεσης και την αντιμετώπιση της φαρμακολογικής επιβάρυνσης που σχετίζεται με την αντιμετώπιση της ασθένειας. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της άσκησης ως συμπληρωματικής θεραπείας για τη διπολοική διαταραχή. Μανιοκαταθλιπτικοί ασθενείς που συμμετείχαν σε ομάδα για περπάτημα για 5 φορές εβδομαδιαίως για 40 λεπτά ανά συνάντηση, ανέφεραν λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους σε σύγκριση με όσους δεν συμμετείχαν. Επιπρόσθετα, η βάδιση σε κυλιόμενο διάδρομο για 20 λεπτά βελτίωσε σημαντικά τη διάθεση ασθενών με διπολική διαταραχή.   

2) Η βελτίωση της διάθεσης εξαρτάται από τη λήψη:
α) Υδατανθράκων
β) Ω-3 λιπαρών οξέων
γ) Βιταμίνης D
δ) Όλα τα παραπάνω

Απάντηση: δ

Η σύνδεση ανάμεσα στους υδατάνθρακες και τη διάθεση αφορά ένα αμινοξύ, την τρυπτοφάνη. Όσο περισσότερο η τρυπτοφάνη εισχωρεί στον εγκέφαλο, συντίθεται περισσότερη σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η διάθεση τείνει να βελτιώνεται. Ενώ η τρυπτοφάνη βρίσκεται σε όλες σχεδόν τις πλούσιες σε πρωτεϊνη τροφές, άλλα αμινοξέα εισχωρούν καλύτερα από το αίμα στον εγκέφαλο. Έτσι μπορείτε να ενισχύσετε τα επίπεδα της τρυπτοφάνης καταναλώνοντας περισσότερους υδατάνθρακες. Ωστόσο είναι σημαντικό να κάνετε έξυπνη επιλογή υδατανθράκων όπως, ολικής αλέσεως δημητριακά, φρούτα, λαχανικά και όσπρια που προσφέρουν σημαντικά θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες. Μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, βρέθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, ότι αυξάνει την κόπωση και μειώνει την επιθυμία για άσκηση σε υπέρβαρους ενήλικες μετά από δύο εβδομάδες. Επιπλέον, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα που περιέχονται στα λιπαρά ψάρια, τα καρύδια και το λιναρόσπορο έχουν προστατευτική δράση ενάντια στην κατάθλιψη. Τα ω-3 λιπαρά φαίνεται να επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο. Υπάρχουν πολλαπλά οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση ψαριού και συνιστάται η κατανάλωσή του με συχνότητα 2-3 φορές εβδομαδιαίως. Τέλος, η βιταμίνη D αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, παρατήρησαν ότι άτομα που υπέφεραν από κατάθλιψη έτειναν να βελτιώνονται με τη λήψη βιταμίνης D.  

3) Η ακρόαση μουσικής πάντοτε βελτιώνει τη διάθεση:
α) Σωστό
β) Λάθος

Απάντηση: β

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μισούρι βρήκαν ότι οι άνθρωποι μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεσή τους απλά με την ακρόαση αισιόδοξης μουσικής. Οι άνθρωποι μπορούν επιτυχώς να βελτιώσουν τη διάθεσή τους και να ενισχύσουν τα συνολικά επίπεδα ευτυχίας που βιώνουν, σε μόλις 2 εβδομάδες. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα βελτίωσαν τη διάθεσή τους μόνο όταν άκουγαν αισιόδοξη μουσική σε αντίθεση με την ακρόαση πιο θλιβερών τόνων, όπως της μουσικής του Στραβίνσκυ. Η μουσική από μόνη της δεν ανεβάζει τη διάθεση. Οι άνθρωποι που βιώνουν χωρισμούς ή έχουν προβλήματα σχέσεων προτιμούν μουσική και εμπειρίες που αντανακλούν τα αρνητικά τους συναισθήματα. H προτίμηση θλιβερής μουσικής είναι στατιστικώς σημαντικά ψηλότερη σε ανθρώπους που βιώνουν κάποια διαπροσωπική απώλεια σε αντίθεση με μια ενδοπροσωπική απώλεια, όπως είναι η απώλεια ενός παιχνιδιού ή αντικειμένου. Αναμφισβήτητα, τα τακτικά διαλείμματα για την ακρόαση χαλαρωτικής μουσικής είναι ένας τρόπος για να ηρεμήσει κάποιος το σώμα του, τον εγκέφαλό του και να βελτιώσει τον καρδιαναπνευστικό του ρυθμό.

4) Ο καιρός επηρεάζει:
α) Τη διάθεση
β) Τις γνωστικές λειτουργίες
γ) Και τα δύο.

Απάντηση: γ

Η περιορισμένη έκθεση στον ήλιο επιδρά αρνητικά στη ψυχολογική διάθεση και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής, δηλαδή εποχιακά επαναλαμβανόμενων επεισοδίων κατάθλιψης. Επιπλέον, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν διαπίστωσαν βελτίωση στη μνημονική απόδοση των μαθητών κατά τη διάρκεια ημερών με μεγαλύτερα επίπεδα ηλιοφάνειας. Ο ευχάριστος καιρός στο σύνολο των ερευνών συσχετίζεται με βελτιωμένη διάθεση και βελτιωμένες γνωστικές λειτουργίες (ταχύτητα, μνήμη, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων).  

5) Η διακοπή του καπνίσματος:
α) Βελτιώνει τη διάθεση
β) Επιδεινώνει τη διάθεση
γ) Τίποτα από τα δύο

Απάντηση: α

Πολλοί καπνιστές ψάχνουν για ένα τσιγάρο για να κατευνάσουν την ανησυχία τους κατά τη διάρκεια στρεσογόνων περιόδων. Ερευνητές βρήκαν ότι η διακοπή του καπνίσματος κάνει τους ανθρώπους ευτυχέστερους και οι θετικές επιδράσεις διαρκούν για όσο χρόνο διατηρούν τη συνήθεια. Αν τα άτομα διακόψουν το κάπνισμα, υποχωρούν τα καταθλιπτικά συμπτώματα και αν υποτροπιάσουν, η διάθεσή τους επανέρχεται στο σημείο που βρισκόταν. Ένα αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό θα έμοιαζε κάπως έτσι. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως εκείνοι που διέκοψαν και διατήρησαν την αποχή ήταν οι ευτυχέστεροι και η ανεβασμένη διάθεση παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια. Όσοι διέκοψαν περιστασιακά ήταν χαρούμενοι όσο δεν κάπνιζαν αλλά η διάθεσή τους επιδεινωνόταν σημαντικά όταν ενέδιδαν στον πειρασμό. Η υπόθεση ήταν ότι οι άνθρωποι μπορεί να καπνίζουν διότι το κάπνισμα έχει αντικαταθλιπτικές ιδιότητες και η διακοπή να οδηγεί στην εκδήλωση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου. Το εκπληκτικό είναι ότι την στιγμή της μέτρησης της διάθεσης των καπνιστών, ακόμη και αν η επιτυχής διακοπή του καπνίσματος ήταν πρόσκαιρη, γινόταν αναφορά λιγότερων καταθλιπτικών συμπτωματων από την πλειοψηφία. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι η χρήση καπνού για τη διαχείριση του στρες και τη βελτίωση της διάθεσης στην πραγματικότητα έχει αντίθετα αποτελέσματα.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.     Ng F, Dodd S, Berk M. (2007).The effects of physical activity in the acute treatment of bipolar disorder: a pilot study. J Affect Disord.101(1-3):259-62.
2.     Hays AE. (2008). Effect of an acute bout of aerobic exercise on dehydroepiandrosteronesulphate (DHEAS) in clinically diagnosed bipolar subjects. Diss Abstr Int: Sec B: Sci Eng.;68:5779.  
3.     Elaine Magee. How food affects your moods. WebMD Weight Loss Clinic - Expert Column.

       Ο καιρός κατέχει κεντρική θέση στην ανθρώπινη εμπειρία και εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό προσδιοριστικό παράγοντα της καθημερινής διάθεσης και της συμπεριφοράς στη σύγχρονη ζωή.        
       Το κρύο των χειμερινών μηνών συχνά αλλά όχι πάντα οδηγεί στην ψύχρανση των σχέσεων. Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν ένταση στις σχέσεις. Τα άτομα νιώθουν λιγότερο ευτυχισμένα και πιο κουρασμένα, μπορεί να επιστρέψουν στο σπίτι δύστροπα στο τέλος της εργασίας τους, κουρασμένα από τη βροχή και τις χαμηλές θερμοκρασίες, στρεσαρισμένα από την οδήγηση σε βρεγμένο ή παγωμένο οδόστρωμα και ληθαργικά από τις μικρότερης διάρκειας ημέρες και την έλλειψη ηλιοφάνειας. Επίσης, τα νεύρα επηρεάζονται μετά από παρατεταμένο κλείσιμο στο σπίτι. Όταν οι άνθρωποι μένουν στα σπίτια τους για να ζεσταθούν μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται αρκετά ευέξαπτοι και κουρασμένοι με το να μην έχουν τίποτα ενδιαφέρον να ασχοληθούν. Και όταν αυτό συμβαίνει μπορεί να υπάρχει έντονη διέγερση της στρεσογόνου αντίδρασης με αποτέλεσμα να αρχίσει να επιτίθεται ο ένας στον άλλο.        
       Επιπλέον, αρκετές δραστηριότητες είναι λιγότερο ευχάριστες όταν ο καιρός είναι κρύος. Ακόμα και απλές δραστηριότητες, όπως μια βόλτα στη γειτονιά μπορεί να μην αποτελεί ευχαρίστηση. Η ημέρα διαρκεί λιγότερες ώρες οπότε το άτομο μπορεί να μην χαίρεται εξωτερικές δραστηριότητες. Η λιγότερη ηλιοφάνεια και ο λιγότερος «καθαρός αέρας» μπορεί να αφήσει τα άτομα με λιγότερη θετική ενέργεια.        
       Επίσης, κατά τη διάρκεια των πιο θερμών μηνών πολλά άτομα επωφελούνται από την άσκηση σε εξωτερικούς χώρους, είτε με έντονη άσκηση όπως το jogging είτε με χαμηλότερης έντασης άσκηση όπως είναι οι περίπατοι. Τέτοιες δραστηριότητες περιορίζονται το χειμώνα. Δυστυχώς από τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, οι άνθρωποι χάνουν τόσο σωματικά οφέλη (καλύτερη καρδιαγγειακή υγεία) όσο και ψυχολογικά οφέλη (μείωση της ανησυχίας και της απογοήτευσης). Έρευνες έχουν δείξει ότι ο ευχάριστος καιρός (υψηλότερη θερμοκρασία και βαρομετρική πίεση) σχετίστηκε με υψηλότερη διάθεση, καλύτερη μνήμη και διευρυμένη γνωστική λειτουργία καθώς ο χρόνος εκτός σπιτιού αύξανε. Εκατοντάδες άρθρα τα τελευταία 20 χρόνια εξέτασαν τις εποχικές επιδράσεις στην ψυχολογική λειτουργία και συγκεκριμένα στην Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή. Η ΕΣΔ είναι εποχιακά υποτροπιάζουσα κατάθλιψη με τυπική έναρξη κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα και αποδρομή την άνοιξη. Χαρακτηρίζεται από τυπικά καταθλιπτικά συμπτώματα και άτυπα συμπτώματα, όπως μεγαλύτερη διάρκεια ύπνου, γνωστική έκπτωση στη μνήμη, στην ικανότητα μάθησης και την οπτικοχωρική ικανότητα. Η ΕΣΔ μπορεί να θεωρηθεί σαν το ένα άκρο κατά μήκος ενός συνεχούς των κανονικών συμπεριφορικών αλλαγών κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα περισσότερα ευρήματα αναφορικά με τις εποχικές επιδράσεις δείχνουν ότι η έκθεση στο φως άμεσα επηρεάζει τη διάθεση και τις γνωστικές λειτουργίες. Η παραγωγή σεροτονίνης αυξάνεται με την έκθεση στο φως της ημέρας και μειώνεται με την μη έκθεση αντίστοιχα. Η έκθεση στο φως φαίνεται άμεσα να επηρεάζει τη διάθεση και τα επίπεδα σεροτονίνης τόσο σε καταθλιπτικούς ασθενείς όσο και σε υγιείς μη καταθλιπτικούς.
        Υπάρχουν τρόποι να βελτιώσετε τη διάθεσή σας κατά τους χειμερινούς μήνες με το να οργανώνετε ευχάριστες δραστηριότητες εντός του σπιτιού, όπως να παίζετε επιτραπέζια παιχνίδια, να συγκεντρώνεστε στο τζάκι και να λέτε ιστορίες, να καλείτε φίλους στο σπίτι και να δημιουργείτε ευχάριστη ατμόσφαιρα. Επίσης μπορείτε να κρατηθείτε ενεργοποιημένοι με τη συμμετοχή σε χειμερινές φυσικές δραστηριότητες, όπως μπορεί να είναι το παιχνίδι στο χιόνι, η κατασκευή ενός χιονάνθρωπου, το ski και το snowboard. Eπίσης, μπορείτε να κανονίσετε εκδρομές στη φύση τα Σαββατοκύριακα ώστε να ξεχνιέστε από τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας. Ανεξάρτητα απ’ ό,τι διαλέξετε να κάνετε, να έχετε πάντα κατά νου ότι η ψυχική και σωματική εγγύτητα μπορεί να αναθερμάνει συναισθήματα και να κρατήσει «ζεστή» τη σχέση σας.      


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  

Persinger, M.A. (1980). The weather matrix and human behavior. New York: Praeger Press.  

Lambert, G.W., Reid, C., Kaye, D.M., Jennings, G.L., & Esler, M.D. (2002). Effects of sunlight and season on serotonin turnover in the brain. Lancet, 360, 1840–1842.  

Rosenthal, N.E., Sack, D.A., Gillin, J.C., Lewy, A.J., Goodwin, J.C., Davenport,P.S., Newsome, D.A., &Wehr, T.A. (1984). Seasonal affective disorder: A description of the syndrome and preliminary findings with light therapy. Archives of General Psychiatry, 41, 72–80.  

Η εορταστική περίοδος συχνά φέρνει στρες και κατάθλιψη. Στις γιορτές προκύπτουν πολλές απαιτήσεις – συγκεντρώσεις, ψώνια, μαγείρεμα, διασκέδαση κτλ. Το να ισορροπήσει κανείς το πρόγραμμα που έχει να κάνει κατά τη διάρκεια των γιορτών, δεν είναι πολλές φορές ένα εύκολο έργο. Διαβάστε ορισμένες συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να ελαχιστοποιήσετε το στρες που συνοδεύει τις γιορτές. Στο τέλος, θα έχετε χαρεί τις διακοπές περισσότερο απ’ ό,τι πιστεύατε ότι θα μπορείτε.  

1. Αναγνωρίστε τα συναισθήματά σας: Αν έχετε απολέσει κάποιο κοντινό σας πρόσωπο ή αν δεν μπορείτε να βρίσκεστε με αγαπημένα πρόσωπα, συνειδητοποιήστε, ότι είναι φυσιολογικό να νιώθετε λύπη και κατήφεια. Είναι λογικό να χρειάζεστε χρόνο για να θρηνήσετε και να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Δεν μπορείτε να πιέσετε τον εαυτό σας να αισθανθείτε ευτυχισμένοι απλά και μόνο επειδή είναι εορταστική περίοδος.
2. Εξαπλωθείτε: Αν νιώθετε μόνοι ή απομονωμένοι, ψάξτε στην κοινότητα για διάφορα θρησκευτικά ή κοινωνικά γεγονότα. Μπορούν να σας προσφέρουν υποστήριξη και συντροφιά. Με το να δραστηριοποιηθείτε εθελοντικά στη βοήθεια άλλων ανθρώπων είναι ένας καλός τρόπος για να ανυψώσετε τα συναισθήματά σας, το πνεύμα σας και να διευρύνετε τις φιλίες σας.
3. Να είστε ρεαλιστές: Οι γιορτές δεν είναι δυνατό να είναι πάντα τέλειες. Καθώς οι οικογένειες αλλάζουν και μεγαλώνουν, οι παραδόσεις και τα τελετουργικά εξίσου μπορεί να αλλάξουν. Κρατείστε λίγα από αυτά και δημιουργείστε καινούρια. Για π.χ αν το ενήλικο παιδί σας δεν μπορεί να έρθει στο σπίτι σας, βρείτε καινούριους τρόπους να γιορτάσετε μαζί, όπως να μοιραστείτε φωτογραφίες, e-mail ή video.
4. Παραμερίστε τις διαφορές: Προσπαθήστε να αποδεχτείτε μέλη της οικογένειας και φίλους, όπως είναι, ακόμα και αν δεν ανταποκρίνονται σε όλες τις απαιτήσεις σας. Αφήστε στην άκρη τα παράπονα μέχρι να βρεθεί πιο κατάλληλη στιγμή για να τα συζητήσετε. Δείξτε κατανόηση, αν οι γύρω σας ενοχλούνται, θυμώνουν ή στρεσάρονται, αν κάτι πάει στραβά. Υπάρχει πιθανότητα και οι ίδιοι να νιώθουν τις επιδράσεις του στρες των εορτών και κατάθλιψη, επίσης.
5. Κάντε προϋπολογισμό: Πριν κάνετε τις αγορές των δώρων και των φαγητών, αποφασίστε πόσα χρήματα μπορείτε να ξοδέψετε. Στη συνέχεια μην ξεφύγετε από τον προϋπολογισμό σας. Μην προσπαθήσετε να αγοράσετε την ευτυχία με μια χιονοστιβάδα δώρων. Δοκιμάστε και κάποιες εναλλακτικές – κάντε μια προσφορά φιλανθρωπίας ή δώστε χειροποίητα σπιτικά δώρα.
6. Σχεδιάστε: Καθορίστε ειδικές μέρες για ψώνια, μαγείρεμα, επισκέψεις σε φίλους και άλλες δραστηριότητες. Σχεδιάστε τα μενού των εορτών και στη συνέχεια κάντε τις λίστες για τα ψώνια. Έτσι, θα προλάβετε την αναστάτωση της τελευταίας στιγμής για την αγορά υλικών και προϊόντων που έχετε ξεχάσει. Βεβαιωθείτε, επίσης, ότι θα εξασφαλίσετε βοήθεια για την προετοιμασία των πάρτυ και το καθάρισμα που θα χρειαστεί. Δε χρειάζεται να νιώθετε, ότι όλα πρέπει να περάσουν από τα χέρια σας την περίοδο των εορτών. Αναθέστε κάποια ψώνια στο σύντροφό σας. Αναθέστε στα παιδιά να τυλίξουν τα δώρα. Αφήστε όλη την οικογένεια να αναλάβει τη διακόσμηση του σπιτιού. Αν οι προσκεκλημένοι σας προθυμοποιηθούν να φέρουν φαγητά και ποτά μην το αρνηθείτε. Αγοράστε κάποια έτοιμα γλυκά και μη θεωρείτε, ότι όλα όσα θα προσφέρετε πρέπει να είναι σπιτικά. Επίσης, μπορείτε να διαλέξετε να είστε ο φιλοξενούμενος και όχι ο οικοδεσπότης του πάρτυ. Μπορείτε να πηγαίνετε σε πάρτυ για να απολαύσετε το χρόνο με φίλους και την οικογένεια, αντί να μαγειρεύετε και να καθαρίζετε. Το να αποφύγετε τις ευθύνες του οικοδεσπότη μπορεί να μειώσει το στρες των εορτών.
7. Μάθετε να λέτε όχι: Το να λέτε ναι, όπου θα έπρεπε να λέτε όχι, μπορεί να σας αφήσει με ένα συναίσθημα αγανάκτησης και καταπίεσης. Οι φίλοι και οι συνάδελφοι θα καταλάβουν, αν δεν μπορέσετε να παραβρεθείτε σε κάθε συνάντηση ή δραστηριότητα. Αν δεν είναι δυνατό να πείτε όχι, αν το αφεντικό σας, σας ζητήσει να εργαστείτε υπερωρίες, προσπαθήστε να μετακινήσετε κάτι άλλο λιγότερο σημαντικό από το πρόγραμμά σας, ώστε να επανορθώσετε  το χαμένο χρόνο.
8. Μην εγκαταλείπετε τις υγιεινές συνήθειες: Διακοπές και γιορτές δεν σημαίνουν ελευθερία σε όλα. Οι διατροφικές υπερβολές μόνο στρες και ενοχές σας προσθέτουν. Μπορείτε να φάτε ένα υγιεινό ελαφρύ γεύμα πριν το γιορτινό πάρτυ, ώστε να μην το παρακάνετε με τα γλυκά και τα ποτά. Συνεχίστε να κοιμάστε καλά και μην παραμελείτε τη φυσική δραστηριότητα. 9. Ξεκουραστείτε: Βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας. Το να περάσετε λίγα λεπτά μόνος, χωρίς εξωτερικές αποσπάσεις, μπορεί να είναι αναζωογονητικό τόσο, ώστε να χειριστείτε αποτελεσματικά ό,τι χρειαστεί να κάνετε. Κάντε μια νυχτερινή βόλτα, ακούστε χαλαρωτική μουσική, βρείτε κάτι που μειώνει το στρες. Καθαρίστε το νου, ρυθμίστε το ρυθμό αναπνοής σας και αποκαταστήστε την εσωτερική ηρεμία σας.
10. Αναζητείστε επαγγελματική βοήθεια αν χρειαστεί: Παρά τις καλύτερες προσπάθειές σας, μπορεί να νιώθετε επίμονα λυπημένοι ή ανήσυχοι, να παραπονιέστε για σωματικά ενοχλήματα, δυσκολίες στον ύπνο, ευερεθιστότητα, αίσθημα αβοήθητου και ανικανότητα ολοκλήρωσης εργασιών ρουτίνας. Σε τέτοια περίπτωση μιλήστε στο γιατρό σας ή σε επαγγελματία ψυχικής υγείας. Οι γιορτές δεν πρέπει να σας γεμίσουν με στρες και ανησυχία. Συνειδητοποιήστε, ότι το “λιγότερο είναι περισσότερο”  και βρείτε τρόπους να συμπεριλάβετε όλη την οικογένεια σε ό,τι πρέπει να ολοκληρωθεί. Με σωστό σχεδιασμό και θετική σκέψη μπορείτε να βιώστε ισορροπία και ευτυχία.     


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Shonda Lackey (2013): Tis the season to manage holiday stress. http://albertellis.org/tis-the-season-to-manage-holiday-stress/
2. Kelly Herdrich (2013): How to maintain your sanity during holidays. http://www.kitv.com/holidays/How-to-maintain-your-sanity-during-holidays/

ΘΕΜΑ: Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη εργασιακού στρες και η αντιμετώπισή του  
1) Τι είναι το εργασιακό στρες;  
α) Το στρες που βιώνουν οι άνθρωποι από το επάγγελμα που έχουν επιλέξει
β) Το στρες που βιώνει ο νεοεισερχόμενος στο χώρο εργασίας
γ) Η αντίδραση στις πιέσεις που ασκούνται στον εργαζόμενο στο χώρο εργασίας του  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: γ

Πολλοί άνθρωποι παρακινούνται από τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που προκύπτουν από τις απαιτήσεις της εργασίας τους. Η ικανοποίηση των απαιτήσεων αυτών οδηγεί στην ικανοποίηση. Ωστόσο, όταν η πίεση στο χώρο εργασίας φτάνει σε υπερβολικά επίπεδα και διαρκεί για πολύ χρόνο, οι άνθρωποι διαπιστώνουν την ύπαρξη μιας απειλής για την ευημερία ή τα συμφέροντά τους και στη συνέχεια, βιώνουν συναισθήματα όπως φόβο, θυμό ή άγχος. Το εργασιακό άγχος μπορεί να οριστεί ως η βλαβερή σωματική και συναισθηματική αντίδραση, που παρατηρείται, όταν οι εργασιακές απαιτήσεις δεν ταιριάζουν με τις ικανότητες, τους πόρους ή τις ανάγκες του εργαζομένου. Το εργασιακό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες ή ακόμα και τραυματισμούς. Είναι μια αρνητική και δυσάρεστη κατάσταση, η οποία παρατηρείται, όταν ένα άτομο αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις ή τις πιέσεις που του έχουν επιβληθεί.  

2) Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες που ενέχονται στην εκδήλωση εργασιακού στρες;  

α) Ο αυστηρός εργοδότης
β)Παράγοντες προσωπικότητας, ιδιοσυγκρασίας, περιστασιακοί παράγοντες και κοινωνικοί παράγοντες
γ) Η έλλειψη εξειδίκευσης  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: β

Παραδοσιακά, οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ευπάθεια ενός ατόμου στο εργασιακό στρες θεωρούνται οι εξής: η προσωπικότητα και ο τρόπος ζωής του, οι στρατηγικές αντιμετώπισης του στρες, η ηλικία, το φύλο, οι προηγούμενες εμπειρίες, η αντίληψη που έχει για τον έλεγχο, οι εργασιακές συνθήκες και ο βαθμός κοινωνικής υποστήριξης που διαθέτει από την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους του. Ένα άτομο με εσωτερικό κέντρο ελέγχου θεωρεί τον εαυτό του ικανό να επηρεάσει τα γεγονότα που του συμβαίνουν μέσω των ενεργειών και των αποφάσεών του. Κάποιος με εξωτερικό κέντρο ελέγχου θεωρεί ότι έχει μικρή επιρροή στα γεγονότα και τις καταστάσεις, ενώ, όσα συμβαίνουν στη ζωή οφείλονται σε μεγάλο ποσοστό στη τύχη, τη σύμπτωση, τη μοίρα ή τους άλλους ανθρώπους. H σχέση του κέντρου ελέγχου με το στρες είναι, ότι ενεργεί ως μεσολαβητής ανάμεσα στο στρες και την ένταση. Τα άτομα με εξωτερικό κέντρο ελέγχου εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα εργασιακού στρες και ψυχοσωματικών προβλημάτων σε σχέση με τα άτομα με εσωτερικό κέντρο ελέγχου. Το εργασιακό άγχος μπορεί επιπρόσθετα να προκληθεί από την κακή οργάνωση της εργασίας. Τα ευρήματα των ερευνών απέδειξαν ότι περισσότερο αγχωτική είναι η εργασία που περιέχει υπερβολικές απαιτήσεις και επιβάλλει πιέσεις, οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις γνώσεις και τις ικανότητες των εργαζομένων και για τις οποίες δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής ή ελέγχου ούτε στήριξης από άλλους.      

3) Ποιοι είναι οι κύριοι επαγγελματικοί παράγοντες πρόκλησης εργασιακού στρες;  
α) Το περιεχόμενο της εργασίας και το περιβάλλον εργασίας
β) Η έλλειψη συναδελφικής αλληλεγγύης
γ) Η αυστηρή τήρηση του ωραρίου προσέλευσης και αποχώρησης από την εταιρεία  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: α

Οι επαγγελματικοί παράγοντες στρες μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες: τους κινδύνους που αφορούν το περιεχόμενο της εργασίας (μονότονα, υποτονικά, ασήμαντα καθήκοντα, έλλειψη ποικιλίας, δυσάρεστα καθήκοντα, πολλή ή λίγη εργασία, εργασία υπό χρονικές πιέσεις, αυστηρά και μη ευέλικτα προγράμματα εργασίας, πολλές και μοναχικές ώρες, μη προγραμματιζόμενο ωράριο, κακοσχεδιασμένο πρόγραμμα βαρδιών, μη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, έλλειψη ελέγχου) και αυτούς που έχουν σχέση με το περιβάλλον της εργασίας α) εξέλιξη σταδιοδρομίας: θέση, μισθός β) ανασφάλεια: έλλειψη προοπτικών εξέλιξης, πολλές ή λίγες προαγωγές, εργασία «μικρής κοινωνικής αξίας», σύστημα πληρωμής ανά τεμάχιο, ασαφή ή άδικα συστήματα αξιολόγησης της απόδοσης, ύπαρξη πολλών ή λίγων ικανοτήτων για μια θέση γ)ρόλος στην εταιρεία: ασαφής ρόλος, αντικρουόμενοι ρόλοι στην ίδια εργασία, ευθύνη ανθρώπων, συνεχής επαφή με άλλους ανθρώπους και με τα προβλήματά τους δ)διαπροσωπικές σχέσεις: ακατάλληλη, απερίσκεπτη ή μη υποστηρικτική εποπτεία και προϊστασία, κακές σχέσεις με τους συναδέλφους, καταπίεση, παρενόχληση και βία, απομονωμένη ή μοναχική δουλειά, ασαφείς διαδικασίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ή των παραπόνων ε)χαρακτήρας της εταιρείας: κακή επικοινωνία, κακή ηγεσία, ασάφεια όσον αφορά τους στόχους και τη δομή της επιχείρησης  στ) αλληλεπίδραση σπιτιού-δουλειάς: αντικρουόμενες απαιτήσεις σπιτιού-δουλειάς, έλλειψη υποστήριξης στο χώρο εργασίας για τα οικιακά προβλήματα, έλλειψη υποστήριξης στο σπίτι για τα εργασιακά προβλήματα.    

4) Οι σωματικές ασθένειες δεν αποτελούν ένδειξη εργασιακού στρες.  
α) Σωστό
β) Λάθος  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: β

Συνοπτικά κάποια συμπτώματα εργασιακού στρες είναι τα εξής:  Σωματικές ενδείξεις: Πονοκέφαλος, πίεση, δυσπεψία, δύσπνοια, εξανθήματα ή δερματικοί ερεθισμοί, συχνά κρυώματα, υποτροπή παλιών ασθενειών, κούραση, αδυναμία χαλάρωσης, ταχυκαρδία, ναυτία, ευαισθησία σε αλλεργίες, υπερβολική εφίδρωση, σφιχτές γροθιές, λιποθυμίες, μικροασθένειες, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, ταχύτατη λήψη ή απώλεια βάρους. Πνευματικές ενδείξεις: Αδυναμία συγκέντρωσης, ανησυχία, λάθη, μπερδεμένη σκέψη, διαρκείς αρνητικές σκέψεις, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, κακά όνειρα ή εφιάλτες, μικρότερη διαίσθηση, μικρότερη ευαισθησία, λανθασμένη κρίση, βραχυπρόθεσμη και όχι μακροπρόθεσμη σκέψη, βιαστικές αποφάσεις. Ενδείξεις συμπεριφοράς: Έλλειψη κοινωνικότητας, διαρκής ανησυχία, ψέματα, απρόσεκτη οδήγηση, μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρου, κλάμα, συνεχείς συγκρούσεις κατά τις συναντήσεις, εριστικότητα, άρνηση συμβουλών και προτάσεων, χρήση λύσεων που είναι γνωστό ότι είναι ακατάλληλες, επικρίσεις άλλων, βανδαλισμοί, φωνές, αργοπορία και γρήγορη αναχώρηση, μεγάλα διαλείμματα, παθητικότητα και έλλειψη δέσμευσης. Συναισθηματικές ενδείξεις: Εκνευρισμός, ένταση, κυκλοθυμία, αποξένωση, αίσθηση ανικανοποίητου, φόβος και κρίσεις πανικού.  

5) Για την αντιμετώπιση του εργασιακού στρες απαιτείται:
α) Να απευθυνθεί ο εργαζόμενος στον εργοδότη του
β) Να αγοράσει βιβλία αυτοβοήθειας
γ) Να οργανωθεί σωστότερα η εργασία  

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: γ

Η σωστά οργανωμένη εργασία είναι η βάση για τη καλή απόδοση του εργαζόμενου και τη μείωση των παραγόντων του άγχους. Σε αυτή περιλαμβάνονται τα παρακάτω: Ξεκάθαρη οργανωτική δομή και πρακτικές: Οι εργαζόμενοι πρέπει να λαμβάνουν σαφείς πληροφορίες για τη δομή, τον σκοπό και τις πρακτικές της οργάνωσης της επιχείρησης. Κατάλληλη επιλογή, εκπαίδευση και εξέλιξη: Τα προσόντα, οι γνώσεις και οι ικανότητες κάθε εργαζόμενου πρέπει να ταιριάζουν όσο το δυνατό περισσότερο με τις ανάγκες της εργασίας που επιτελεί. Οι υποψήφιοι για μια θέση εργασίας πρέπει να αξιολογούνται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της. Όπου είναι απαραίτητο, πρέπει να παρέχεται η κατάλληλη εκπαίδευση. Η αποτελεσματική εποπτεία και καθοδήγηση είναι σημαντική και μπορεί να βοηθήσει στην προστασία των εργαζομένων από το άγχος. Περιγραφή των εργασιών: Η περιγραφή των εργασιών εξαρτάται από την κατανόηση της πολιτικής, των στόχων και της στρατηγικής της επιχείρησης, από τον στόχο και την οργάνωση της εργασίας και από τον τρόπο μέτρησης της απόδοσης. Οι περιγραφές των εργασιών πρέπει να είναι σαφείς: Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι εργαζόμενοι και τα στελέχη τις λεπτομέρειες μιας εργασίας και να φροντίζουν οι απαιτήσεις να είναι κατάλληλες. Όσο καλύτερα καταλαβαίνουν οι εργαζόμενοι την εργασία τους, τόσο καλύτερα μπορούν να προσπαθήσουν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Επικοινωνία: Τα στελέχη πρέπει να μιλούν με τους εργαζόμενους, να τους ακούν και να διασφαλίζουν ότι έδωσαν προσοχή. Η ενημέρωση σχετικά με τις απαιτήσεις πρέπει να είναι λεπτομερής, σχετική με την περιγραφή της εργασίας και ολοκληρωμένη. Οι δεσμεύσεις της διοίκησης προς τους εργαζόμενους πρέπει να είναι σαφείς και να τηρούνται. Κοινωνικό περιβάλλον: Ένα λογικό επίπεδο κοινωνικότητας και ομαδικής εργασίας συμβάλλει στην παραγωγικότητα, γιατί αυξάνει την αφοσίωση στη δουλειά και στην ομάδα εργασίας.    

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Cooper, C.L., P. Dewe and M. O’ Driscoll (2001), Oranizational Stress: A Review and Critique of Theory, Research and Application

Rotter, J.B. (1966), “Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement” Psychological Monographs, 30 (1), 1-26      

 Στην πρώιμη παιδική ηλικία, οι γονείς αποτελούν μείζονα περιβαλλοντική επιρροή. Οι διαντιδράσεις μεταξύ γονέων και παιδιών διαμορφώνουν τις αντιδράσεις των παιδιών στο στρες και αυτές οι αντιδράσεις έχουν τόσο συμπεριφορικά, όσο και νευροενδοκρινικά χαρακτηριστικά. Ο πρώιμος επηρεασμός της απάντησης στο στρες επηρεάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος ρυθμίζει την ενεργειακή ισορροπία. Επιπλέον, οι κοινωνικές και συναισθηματικές πτυχές της διαντίδρασης γονέα – παιδιού μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο για παιδική παχυσαρκία, ακόμη κι όταν αυτές οι διαντιδράσεις δε σχετίζονται ευθέως με τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα.
    Πάνω από μια εικοσαετία, ερευνητές ανέφεραν περιπτώσεις παιδικής παχυσαρκίας ψυχοκοινωνικής προέλευσης, στις οποίες οικογενειακά χαρακτηριστικά, όπως αποδιοργάνωση, επεισοδιακός αποχωρισμός μητέρας – παιδιού και αναποτελεσματική θέσπιση ορίων σχετίζονταν με παχυσαρκία στην πρώιμη παιδική ηλικία. Επίσης, επιδημιολογικές έρευνες έχουν διαπιστώσει συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή και παιδικής κακοποίησης συμπεριλαμβανομένων παραμέλησης, λεκτικής και σωματικής κακοποίησης. Επιπλέον, η σωματική κακοποίηση έχει συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα για καρδιαγγειακή νόσο, αρθρίτιδα και ψυχικές ασθένειες επηρεάζοντας έναν ευρύ τομέα της σωματικής και διανοητικής υγείας.
    Σε μια εθνική έρευνα 2400 πολιτών στην Αμερική, σε παιδιά ηλικίας 3 ετών, η πιθανότητα για παχυσαρκία ήταν 50% υψηλότερη για όσα είχαν βιώσει παραμέληση τα προηγούμενα χρόνια συγκριτικά με εκείνα που δεν είχαν βιώσει κανένα επεισόδιο παραμέλησης επιβεβαιώνοντας, ότι κάποιες πτυχές της πρώιμης διαντίδρασης γονέα – παιδιού, που δε σχετίζονται ευθέως με τη δίαιτα και τη σωματική δραστηριότητα, μπορεί να επηρεάσουν τον κίνδυνο για παιδική παχυσαρκία. Ωστόσο, σ’ αυτήν την έρευνα δε βρέθηκε συσχέτιση ματαξύ παχυσαρκίας και των άλλων δύο τύπων παιδικής κακοποίησης – σωματικής κακοποίησης και ψυχολογικής βίας. Επιπλέον, εξαιρώντας την περιοχή της σεξουαλικής κακοποίησης, υπάρχουν λίγες έρευνες που να μελετούν τη συσχέτιση παιδικής κακοποίησης και παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή. Σε μια προοπτική έρευνα 756 Δανών μαθητών, ηλικίας 9-10 ετών, βρέθηκε, ότι οι πιθανότητες για παχυσαρκία στη νεαρή ενήλικη ζωή, 10 χρόνια μετά, αυξήθηκαν 7-10 φορές ανάμεσα σε όσους είχαν παραμεληθεί ως παιδιά. Ως παραμέληση εννοούταν η πλημμελής γονεϊκή υποστήριξη και η ελλιπής τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής. Επίσης, σε μια αμερικανική μελέτη 13.177 ενηλίκων, ¼ των οποίων ήταν παχύσαρκοι, σε ηλικία κατά μέσο όρο 56 ετών, διαπιστώθηκε 30%-40%  αύξηση στις πιθανότητες για παχυσαρκία ανάμεσα σε όσους ανέφεραν συχνή, είτε λεκτική, είτε σωματική κακοποίηση πριν από την ηλικία των 18 ετών. Η παραμέληση δεν αξιολογήθηκε στην εν λόγω έρευνα.
    Ο μηχανισμός με τον οποίο η παιδική κακοποίηση μπορεί να οδηγήσει αργότερα στην παχυσαρκία είναι αβέβαιος. Ένας πιθανός μηχανισμός είναι ότι το παιδί ανταποκρίνεται στο στρες των κακοποιητικών εμπειριών με την αύξηση της κατανάλωσης φαγητού ή τη μείωση της σωματικής δραστηριότητας. Η παιδική κακοποίηση είναι καλά θεμελιωμένος παράγοντας κινδύνου για κατάθλιψη και ανησυχία αργότερα στη ζωή, και αρκετές έρευνες έχουν δείξει ότι συμπτώματα κατάθλιψης και ανησυχίας στην παιδική ηλικία σχετίζονται με την ύστερη εμφάνιση παχυσαρκίας, κυρίως στις γυναίκες. Η κατάθλιψή ή το άγχος που οφείλεται σε κακοποίηση μπορεί επίσης να σχετίζονται με νευροενδοκρινικές απαντήσεις που τροποποιούν το μεταβολισμό, τα επίπεδα δραστηριότητας και την πείνα.
    Από την στιγμή που έρευνες επιβεβαιώνουν, ότι η παιδική κακοποίηση μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση παχυσαρκίας, πρέπει να αναπτυχθούν νέες στρατηγικές πρόληψης που να συμπεριλαμβάνουν και προσπάθειες που δεν είναι μόνο εστιασμένες στη δίαιτα και την άσκηση.      

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Caldji C, Diorio J, Meaney MJ. Variations in maternal care in infancy regulate the development of stress reactivity. Biological Psychiatry 2000;48:1164–1174.  

Christoffel KK, Forsyth BW. Mirror image of environmental deprivation: Severe childhood obesity of psychosocial origin. Child Abuse & Neglect 1989;13:249–256.  

Chrousos GP. The role of stress and the hypothalamic-pituitary-adrenal axis in the pathogenesis of the metabolic syndrome: Neuro-endocrine and target tissue-related causes. International Journal of Obesity and Related Metabolic Disorders 2000;24(Suppl 2):S50–55.  

Lissau I, Sorensen TI. Parental neglect during childhood and increased risk of obesity in young adulthood. Lancet 1994;343:324–327.